1 dzień temu
Dokonując modernizacji oświetlenia dróg, niezwykle istotną kwestią jest wybór opraw, które będą gwarantowały najwyższą na rynku efektywność energetyczną. Zalet zastosowania takich urządzeń jest zresztą więcej.
Dotąd samorządy miały do dyspozycji fundusze na modernizację oświetlenia z programu Rozświetlamy Polskę, niestety jego zapisy nie gwarantowały takiej wymiany oświetlenia, która przyniesie faktyczną możliwość minimalizacji zużycia energii elektrycznej. W programie tym założono bowiem minimalną wartość opraw na poziomie 130 lm/W – takimi parametrami charakteryzowały się oprawy led produkowane ok. 7 lat temu. Ponadto, program nie wspominał o kompensacji mocy biernej pojemnościowej, co jest coraz częściej egzekwowane przez firmy dystrybucyjne.
Jak wybrać dobre oprawy?
Obecnie wielu producentów ma w swojej ofercie oprawy o bardzo zróżnicowanych osiągach, ale gmina decydująca się na zakup musi bardzo zwracać uwagę na to, jaki produkt może być faktycznie dostarczony. Biorąc pod uwagę parametr taki jak strumień świetlny lampy, zakładamy, iż na danej drodze zgodnie z jej klasą wymagane jest 10000 lm. Wartości minimalne lampy gwarantowane przez producentów oscylują w granicach 140 lm/W, w związku z tym, aby zachować wymóg 10000 lm trzeba zainstalować oprawę o mocy 71 W, ale jeżeli wybierze się lampę o efektywności 180 lm/W – w to samo miejsce wystarczy oprawa o mocy 55W. Jak zatem łatwo , zakładając, iż gmina ma do wymiany 1000 opraw może zmniejszyć moc zainstalowanych opraw aż o 15000 W!
Wybierając oprawy warto zwrócić także uwagę na moc bierną pojemnościową, która może dodatkowo obciążać gminy przy płaceniu rachunków za energię służącą do oświetlania dróg. Niektóre firmy dystrybucyjne obciążają bowiem wysokimi karami odbiorców, którzy po wymianie opraw na ledy generują do sieci moc bierną pojemnościową, lub mają starej klasy oprawy HPS, odpowiadające za moc bierną indukcyjną. Przepływ zbyt dużej ilości energii biernej w sieci elektroenergetycznej powoduje wzrosty lub spadki napięcia, zwiększa straty energii czynnej w transformatorach, sieciach oraz instalacjach odbiorczych; w efekcie dochodzi do przekroczeń wymaganych parametrów napięcia zasilającego i pogarsza się jakość dostarczanej energii. To wszystko powoduje konieczność instalowania dodatkowych urządzeń, napraw, modernizacji. Dlatego też przepisy ograniczają, niezależnie od poziomu napięcia, ilość pobieranej mocy biernej, a pobór mocy powyżej dopuszczalnego limitu może się wiązać z karami finansowymi naliczanymi przez operatorów sieci dystrybucyjnych.
Do tej pory rozwiązywano ten problem projektując i montując dodatkowe skrzynki kompensujące moc bierną przy obwodach oświetleniowych. Jednak podczas rozbudowy sieci muszą one być modernizowane. Innym rozwiązaniem dostępnym na rynku są oprawy led, które mają już w swojej obudowie tzw. dławiki kompensujące moc bierną pojemnościową. W przypadku zastosowania takich opraw nie ma konieczności budowy skrzynek kompensujących, których koszt w stosunku do oprawy z kompensacją jest dużo większy.
Przetargowe pułapki
Samorządy, które chcą podjąć się wymiany oświetlenia ulicznego, ogłaszając postępowanie przetargowe powinny zwrócić uwagę na zapisy w Specyfikacjach Przedmiotu Zamówienia lub w Opisach Przedmiotu Zamówienia. Należy tu zadbać, aby szansę przystąpienia do postępowania przetargowego mieli producenci oferujący bardzo dobrej jakości wyroby. Zamawiający musi podchodzić do wymagań ze zdrowym rozsądkiem, a nie kierując się sugestiami biur projektowych lub firm audytujących – chodzi tutaj o sytuacje, w których np. do postępowania przetargowego wpisuje się wymóg zaimplementowania systemu sterowania po sieci GSM. Wiele miast i wsi w naszym kraju ma ogromne problemy z zasięgiem.
Takie systemy sterowania nie dość, iż podwajają cenę oprawy to w praktyce często nie są wykorzystywane ze względu właśnie na problemy połączenia z siecią. Kolejnym przykładem jest wpisywanie wymagań dotyczących odporności na uderzenia IK10, tymczasem standardowym parametrem jest IK09 i jest on w pełni akceptowany przez jednostki wykonujące certyfikację ENEC. Trzeba mieć więc świadomość, iż wymóg IK10 – dotyczy opraw odpornych na skrajny wandalizm, co kolejny raz zawęża grupę producentów, którzy mogą zaoferować swoje produkty wykonawcom przystępującym do przetargów.
15000 W – o tyle może zmniejszyć się moc zainstalowanych opraw po wymianie na oprawy w technologii LED (przy 1000 szt.)
Kolejny dyskusyjny zapis pojawiający się w postępowaniach przetargowych to posiadanie przez producenta opraw amerykańskiego Certyfikatu International Dark Sky Association, którego nie wymagają żadne europejskie czy krajowe normy, a który skutecznie eliminuje z postępowań firmy, dla których np. lampy o najwyższej efektywności są priorytetem, a nie certyfikacje jednostek z USA. Inne wymagania dotyczą odporności diody na pracę w temperaturze 105°C.
Nie ma wskazania potrzeb funkcjonalnych i uwarunkowań prawnych determinujących takie wymaganie, które jest nadmiarowe, bowiem znaczna część opraw na rynku spełniających wymagania Zamawiającego nie osiąga temperatury 85°C, a tym bardziej temperatury 105°C. W przypadku kiedy oferowane oprawy mają zainstalowane diody niskoprądowe, które znacznie mniej się nagrzewają i nie osiągają tak wysokiej temperatury jak diody wysokoprądowe, a maksymalna temperatura na złączu diody Ts (Tc) = ok. 75°C przy temperaturze otoczenia Ta = 25°C i trwałości 100 000 h. Zatem tego typu certyfikaty trwałościowe strumienia świetlnego i wymóg potwierdzenia nierealnej dla wielu oferowanych na rynku lamp temperatury Ts(Tc) = 105°C skutecznie ogranicza dostęp do przetargu licznym producentom opraw stosującym np. diody niskoprądowe.
Wymagania co do opraw są zatem często przesadzone i skrajnie wykluczające produkty dobrej jakości, i to nie ze względu na przesłanki jakościowo-ekonomiczne. Rozwiązania, które po wymianie opraw nie poprawiają faktycznie bilansu ekonomicznego, mogą skutkować sprowadzeniem zamówienia publicznego do roli instrumentu pozyskiwania dóbr o przeciętnej lub słabej jakości i cechach nieuwzględniających usprawiedliwionych potrzeb zamawiającego.
Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj magazyn Zielona Gmina:
Tekst: Izabela Bybel-Spalińska, Koordynator ds. Oświetlenia Ulicznego Perfand Led
Zdjęcie: Shutterstock
