Polska od 15 lat ignoruje unijne przepisy. „Wyrok może być tylko jeden”

3 godzin temu

Komisja Europejska zdecydowała się skierować przeciwko Polsce sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Według KE nasz kraj od 15 lat nie wywiązuje się z zapewnienia wystarczająco dobrej jakości powietrza. Tym razem chodzi o zanieczyszczenia tlenkami azotu, za które odpowiadają w głównej mierze spaliny samochodowe. O sprawę zapytaliśmy rzecznika Komisji Europejskiej.

Według ekspertów polskie miasta mają kłopot z dotrzymaniem norm obowiązujących od 2010 r. To zła wiadomość szczególnie w kontekście tego, co nas czeka: już od 2030 r. zaczną obowiązywać znacznie ostrzejsze przepisy, które mają nas zbliżyć do norm rekomendowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

Nasi komentatorzy nie mają wątpliwości – obszarów z przekroczeniami będzie dużo więcej, jeżeli nie zaczniemy działać już teraz.

– Czytaj także: Szykuje się aktualizacja kluczowej dyrektywy. Skutki odczuje 30 mln smerfów

15 lat zaniechań

Komisja Europejska poinformowała, iż Polska przez kilkanaście lat z rzędu nie była w stanie utrzymać dopuszczalnych poziomów dwutlenku azotu – jednego z najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń powietrza. Co więcej, według Komisji państwo nie podejmowało działań, które mogłyby skutecznie ograniczyć emisje. Tymczasem już za cztery lata normy znacznie się zaostrzą wskutek wejścia w życie nowej dyrektywy.

– Dyrektywa AAQD wprowadziła wartości dopuszczalne dla NO₂, które powinny być osiągnięte od 2010 r. Niemniej jednak dwie strefy – Aglomeracja Krakowska i Aglomeracja Górnośląska – niemal każdego roku od 2010 r. odnotowują trwałe przekroczenia poziomów dwutlenku azotu – mówi pytany przez SmogLab Maciej Berestecki, jeden z polskich rzeczników Komisji Europejskiej.

Berestecki dodaje, iż „według danych za 2024 r., które są najnowszymi danymi o jakości powietrza zgłoszonymi przez Polskę, obie strefy przez cały czas wykazują przekroczenia w zakresie 5–7 μg/mł powyżej limitu – komentuje przedstawiciel KE.

Eksperci alarmują, iż tak wysokie stężenia NO₂ odbijają się na zdrowiu mieszkańców. To prosta droga do Śpiochmy, chorób sercowo-naczyniowych, a choćby nowotworów. Co istotne, podrażnienie układu oddechowego może pojawić się już po krótkiej ekspozycji.

Normy przekroczone w 700 miejscach na Śląsku. „Wyrok TSUE może być tylko jeden”

O sprawę pytamy w Polskim Alarmie Smogowym (PAS). Filip Jarmakowski z sekcji transportowej PAS podkreśla: – Jest to efekt zaniechań władz w kwestii walki o jakość powietrza i zdrowie mieszkańców. Jako członkowie Unii Europejskiej zobowiązaliśmy się do zapewnienia jakości powietrza, lecz, jak widać w przypadku dwutlenku azotu, wychodzi nam to słabo.

Jarmakowski powołuje się przy tym na badania Polskiego Alarmu Smogowego. – Wyniki nie są zadowalające. Na niemal 700 zbadanych lokalizacji na Śląsku, norma stężeń NO2, które zaczną obowiązywać w 2030 r., była przekroczona w 96 proc. miejscach.

Jednak jakie są konsekwencje skierowania sprawy przeciwko Polsce do TSUE? Miłosz Jakubowski, radca prawny z Fundacji Frank Bold, tłumaczy: – W praktyce oznacza to, iż po trwającym niemal dziesięć lat postępowaniu Komisja uznała, iż nie ma szans na pozasądowe rozwiązanie problemu i konieczne jest wniesienie skargi. W komunikacie Komisja powołuje się na przekroczenia w Krakowie i Aglomeracji Górnośląskiej, ponieważ wyjątkowo w 2024 r. w Warszawie i Wrocławiu nie było takich przekroczeń.

– Można się spodziewać, iż – o ile sytuacja nie ulegnie diametralnej poprawie, wyrok TSUE może być tylko jeden.

Czytaj także: Europarlament zdecydował. Kluczowa dyrektywa dotyczącą jakości powietrza przyjęta

Rzecznik KE: Działania Polski nie są wystarczające

Prawnik liczy na szereg odpowiednich zmian prawnych. – To tak naprawdę preludium wyzwań i problemów, które będziemy mieć od 2030 r. – mówi i spodziewa się, iż wtedy przekroczenia będą nie w kilku, a w kilkudziesięciu miastach.

– Podjęte przez Polskę działania nie są wystarczające, aby jak najszybciej doprowadzić te strefy do zgodności z przepisami i adekwatnie chronić zdrowie mieszkańców. Dlatego Komisja zdecydowała o skierowaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE – dodaje wspomniany wcześniej rzecznik KE.

Z kolei Miłosz Jakubowski dodaje: – To już 15 lat bez osiągnięcia poziomu dopuszczalnego, a zbliżamy się do 2030 r., kiedy zaczną obowiązywać nowe, znacząco zaostrzone normy. Pozostaje mieć nadzieję, iż jak miało to miejsce kilka lat temu w przypadku PM10, będzie to czynnik mobilizujący nasz rząd i samorządy.

W przypadku tlenków azotu największym winowajcą są samochody, a szczególnie stare pojazdy z silnikami Diesla. Dlatego, zdaniem specjalistów, zapowiedziana na styczeń 2026 r. Strefa Czystego Transportu (SCT) w Krakowie jest konieczna, choć wdraża się ją „z dużym poślizgiem”.

W Warszawie SCT działa od połowy 2024 r., ale we Wrocławiu i na Górnym Śląsku prace nie postępują. Co więcej – widać próby ich całkowitego zatrzymania. Dodatkowym problemem jest opór społeczny i polityczny – niektóre przepisy dotyczące krakowskiej SCT zostały zaskarżona przez wojewodę małopolskiego.