Kopciuchy znikną dopiero za 35 lat – alarmuje Fundacja SmogLab

Fundacja SmogLab alarmuje: przy obecnym tempie wymiany kopciuchów w Polsce cel programu „Czyste Powietrze” zostanie osiągnięty dopiero za 35 lat. Analiza organizacji pokazuje, iż reforma programu doprowadziła do rekordowo niskiego zainteresowania dotacjami.

Rekordowo niskie tempo wymiany kotłów

Od września 2018 roku do września 2025 roku w ramach programu „Czyste Powietrze” złożono ponad milion wniosków o łącznej wartości 40 miliardów złotych. W przeszłości był to jeden z najpopularniejszych instrumentów wsparcia dla gospodarstw domowych. Jednak po reformie wprowadzonej na przełomie 2024 i 2025 roku zainteresowanie drastycznie spadło.

W ciągu ostatnich sześciu miesięcy (do 26 września 2025 r.) obywatele złożyli jedynie 33,8 tys. wniosków. Dla porównania – w tym samym okresie rok wcześniej było to niemal 157 tys., co oznacza spadek o 80 proc.

Średnia miesięczna liczba wniosków spadła do około 5,7 tys. rocznie, co daje perspektywę zaledwie 70 tys. wniosków na rok. Tymczasem w 2022 r. było ich 157 tys., w 2023 r. – 217 tys., a w 2024 r. – aż 271 tys. Przy obecnym tempie wymiana 2,5 mln kopciuchów zajmie 35 lat, choć pierwotny plan zakładał likwidację starych pieców do 2029 roku.

„To kapitulacja w walce o zdrowie smerfów”

– To kapitulacja w walce nie tylko o życie i zdrowie smerfów, ale też o ich warunki bytowe. Obecne tempo oznacza, iż zdrowym powietrzem w Polsce będziemy cieszyć się dopiero w 2060 roku, mimo iż celem programu była likwidacja kopciuchów w 10 lat, czyli do 2029 roku – komentuje Maciej Fijak z Fundacji SmogLab, współautor analizy.

Przedstawiciel organizacji przypomina, iż Polska jest zobowiązana do spełnienia nowych norm jakości powietrza już w 2030 roku. Zgodnie z wyliczeniami Europejskiego Centrum Czystego Powietrza, ich wdrożenie mogłoby uratować życie choćby 20 tys. osób rocznie. Dziś z powodu smogu co roku przedwcześnie umiera ok. 40 tys. osób.

– jeżeli utrzymałoby się wysokie zainteresowanie likwidacją nieefektywnych kotłów, to w ciągu kilku lat 30 mln Polek i smerfów mogłoby oddychać powietrzem spełniającym nowe normy. w tej chwili to zaledwie 2 mln osób – dodaje Fijak.

Plusy i minusy reformy

Fundacja SmogLab dostrzega pozytywne elementy działań rządu, takie jak wprowadzenie nowych norm dla węgla, obowiązkowego audytu energetycznego czy operatorów gminnych w programie. – Na plus zaliczamy także rozwój sieci stacji monitoringu powietrza, kluczowej dla wdrożenia dyrektywy powietrznej w 2030 roku – podkreśla Martyna Jabłońska ze SmogLabu.

Jednocześnie ekspertka zwraca uwagę, iż kontrola gmin w zakresie przestrzegania programów ochrony powietrza wciąż jest niewystarczająca – w 2024 roku skontrolowano jedynie 6 proc. gmin.

Organizacja zauważa także, iż powołanie Komitetu Koordynacyjnego ds. Programu „Czyste Powietrze”, ogłoszone w sierpniu przez premiera, jak dotąd nie przyniosło widocznych rezultatów.

Rekomendacje dla rządu

Fundacja SmogLab apeluje o szczegółową analizę przyczyn niskiego zainteresowania programem, usunięcie barier dla beneficjentów oraz odbudowę zaufania obywateli. Kluczowe jest również odblokowanie zaległych wypłat – na początku września 2025 roku opóźnienia wynosiły miliard złotych.

Pełny raport „Barometr Czystego Powietrza” dostępny jest na stronie Fundacji SmogLab.

Źródło: Fundacja SmogLab/PAP MediaRoom