Uprawa konopi przemysłowych staje się cennym surowcem dla kluczowych gałęzi gospodarki. W minionym stuleciu w wyniku rosnącej popularności syntetycznych materiałów, straciła na znaczeniu pomimo wielowiekowego dziedzictwa. Doceniono ją ponownie w erze poszukiwania zrównoważonych rozwiązań i globalnego kryzysu środowiskowego.
Grażyna Tadla, założycielka i Gargamel Fundacji Green Gaya od lat angażuje się w działania związane z promowaniem upraw i wykorzystywaniem konopi włóknistych jako alternatywy dla tradycyjnych surowców.
Konopie przemysłowe wypierane przez materiały syntetyczne wracają do łask po wielu latach. W jaki sposób przyczynia się do tego również Fundacja Green Gaya?
Fundacja Green Gaya w ramach prowadzonej działalności organizuje liczne kampanie informacyjne i warsztaty edukacyjne, przybliżające potencjał tej wyjątkowej rośliny. Konopie można wykorzystywać na różne sposoby od regeneracji gleb po produkcję biodegradowalnych wyrobów. Współpracujemy z rolnikami, zachęcając ich do wdrażania ekologicznych upraw, a także z producentami wyrobów z konopi siewnych. Uczestnikom jesiennego Eventu dla Ziemi zorganizowanego przez Fundację Green Gaya na terenie Kampusu Grunwaldzkiego Uniwersytetu Wrocławskiego demonstrowaliśmy praktyczne zastosowanie konopi m.in. do budowy domów, rekultywacji gleby, tworzenia biokompozytów, papieru konopnego i mebli. Była to doskonała okazja do wymiany doświadczeń i poznania opinii ekspertów korzystających z różnych odmian konopi.
Wśród tych ekspertów są także naukowcy?
Fundacja wspiera badania naukowe nad wykorzystaniem tych roślin w wielu dziedzinach, takich jak budownictwo, przemysł tekstylny, papierniczy, drzewny czy meblarski. Dostarczamy materiały do badań oraz łączymy rolników ze środowiskami branżowymi i naukowymi. Na początku grudnia ub. roku Wrocław stał się areną ważnego wydarzenia dla rozwoju polskiego przemysłu konopnego, objętego patronatem honorowym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Czesława Siekierskiego. Fundacja Green Gaya zorganizowała we współpracy z Wydziałem Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej konferencję naukową „Konopie w przemyśle”. Uczestniczyło w niej szerokie grono ekspertów, przedsiębiorców, przedstawicieli instytucji samorządowych i rządowych, ośrodków rolniczych oraz uczelni i instytutów badawczych. Wydarzenie odbywające się w Centrum Kongresowym Politechniki Wrocławskiej było kulminacją działań edukacyjnych prowadzonych przez Fundację Green Gaya na rzecz zrównoważonego rozwoju i promocji innowacyjnych rozwiązań ekologicznych.
Badacze interesują się adekwatnościami konopi przemysłowych?
Zainspirowałam pracowników naukowych z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej do podjęcia badań nad konopiami włóknistymi, których uprawa jest bardzo korzystna dla środowiska naturalnego. W obliczu globalnych kryzysów środowiskowych oraz rosnącego zapotrzebowania na surowce naturalne, konopie przemysłowe stają się obiecującym rozwiązaniem na przyszłość. Kiedy usłyszałam po raz pierwszy o niezliczonych możliwościach zastosowania konopi włóknistych w przemyśle zrozumiałam, iż musimy uprawiać je również na szeroką skalę w Polsce. w tej chwili istnieje kilka odmian konopi, które są dopuszczone do upraw w naszym kraju. Można z nich pozyskiwać wysokiej jakości włókna, nasiona i oleje. Nie tylko gospodarka na tym zyska, ale także środowisko naturalne i przyroda. Jestem praktykiem zajmującym się rekultywację terenów zielonych i wiem jak bardzo zdegradowana jest gleba na obszarach wiejskich i w uprzemysłowionych miastach. Zainteresowałam tym problemem pracowników naukowych i teraz prowadzą badania w tym zakresie.
Tematy te były poruszane podczas grudniowej konferencji?
Tak, prelegenci prezentowali na konferencji przykłady licznych zastosowań konopi siewnych w różnych gałęziach przemysłu. Dzielili się swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie innowacyjnych technologii w uprawie i przetwórstwie konopi, stosowaniu ich w budownictwie oraz roli konopi w zrównoważonym rozwoju. Wskazywali równocześnie na konieczność pozyskiwania nowych i ekologicznych surowców do produkcji z odnawialnych źródeł pochodzenia naturalnego. Dr hab. Karol Leluk, prodziekan ds. badań naukowych i współpracy na Wydziale Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej wskazywał, iż konopie są w stanie zaadaptować się do trudnych warunków glebowych. Można je powszechnie uprawiać w naszej szerokości geograficznej. Warto też pamiętać o korzystnym ekonomicznie i środowiskowym aspekcie takich upraw. Co więcej, także niewłókniste części rośliny, traktowane w tej chwili jako odpad, mają potencjał do wykorzystania jako surowiec. Te wszystkie aspekty mają jeden wspólny mianownik – wpisywanie się w założenia gospodarki cyrkularnej oraz budowanie bezpiecznej i odpornej gospodarki.
W uprawach i przetwórstwie konopi stosuje się tradycyjne czy nowatorskie metody?
Można stosować jedne i drugie, ale nowatorskich metod jest coraz więcej. W ramach prezentacji innowacyjnych technologii w uprawie i przetwórstwie konopi włóknistych, przedstawiano w trakcie konferencji m.in. metodologię uprawy z wykorzystaniem mikroorganizmów. Oddziałuje to na poprawę jakości gleby i zwiększenia plonów. Systemy monitorowania plantacji oparte na technologiach mobilnych i stacjach meteorologicznych, umożliwiają optymalizację procesów uprawy. Zaprezentowano też innowacyjne technologie przetwarzania konopi na włókna, kompozyty i materiały budowlane, takie jak bloczki konopne. Uczestnicy konferencji mogli zapoznać się z zaletami konopi włóknistych jako ekologicznego materiału budowlanego, wykorzystywanego do produkcji izolacji termicznych, prefabrykatów i biodegradowalnych alternatyw dla tradycyjnych materiałów. Przedstawiono konkretne przykłady zastosowań konopi w budownictwie, omawiając m.in. adekwatności izolacyjne wełny konopnej i wytrzymałość konstrukcji wykonanych z betonu konopnego.
Uprawa konopi wymaga szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych?
Konopie nie należa do roślin wymagających szczególnych warunków w ich uprawie. Charakteryzują się niskim zapotrzebowaniem na środki ochrony roślin i pestycydy. Nie stanowią obciążenia dla ekosystemów. Wymagają mniejszego zużycia wody niezbędnego do ich produkcji. Dodatkowo, dzięki korzeniom sięgającym kilka metrów w głąb ziemi, konopie przyczyniają się do regeneracji gleby, zwiększają jej żyzność i poprawiają strukturę. Mają też zdolność zapobiegania erozji, chroniąc glebę przed wypłukiwaniem i utratą cennych składników oraz mają wpływ na zatrzymywanie wody w glebie. W obliczu globalnych kryzysów środowiskowych oraz rosnącego zapotrzebowania na ekologiczne surowce, konopie przemysłowe stają się obiecującym rozwiązaniem na przyszłość. Istnieje możliwość zastąpienia konopiami tradycyjnych, mniej ekologicznych surowców, takich jak bawełna czy drewno. Ich uprawa jest przyjazna dla środowiska przyrodniczego, a ponadto zastąpienie konopiami tradycyjnych, mniej ekologicznych surowców, przyczyni się do zmniejszenia negatywnego wpływu przemysłu na środowisko.
Prawo sprzyja producentom konopi?
Potrzebne są do tego regulacje prawne, związane z uprawą konopi, żeby motywować plantatorów do takich uprawy. Uproszczenie procedur administracyjnych pozwoliłoby na stworzenie bardziej sprzyjających warunków dla rozwoju branży konopnej w Polsce. Konieczne jest też stworzenie odpowiedniej infrastruktury do zbioru upraw oraz ich przetwórstwa. Wśród wyzwań stojących przed branżą ważna jest także edukacja rolników w zakresie nowoczesnych technologii upraw i metod zarządzania jakością surowca. Zgodnie z danymi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w Polsce w 2023 roku powierzchnia upraw konopi siewnych wynosiła jedynie 1042 ha i z roku na rok ta wartość maleje. Mamy w Polsce tylko 700 plantacji tych roślin. Wyzwaniem dla branży jest również rozwój przetwórstwa. Polska nie posiada jeszcze rozbudowanej infrastruktury przetwórczej, która umożliwiłaby masową produkcję materiałów opartych na konopiach. Wiele firm boryka się z brakiem odpowiednich maszyn i urządzeń do przetwarzania surowca, co ogranicza możliwości produkcji i sprzedaży gotowych wyrobów.
Premierowy film „Future Fiber” prezentowany poddczas konferencji miał jakieś szczególne przesłanie dla uczestników?
Ten film inspiruje do poszukiwania nowych rozwiązań i wykorzystania potencjału konopi w budowaniu lepszej przyszłości, a jego wyjątkowy charakter podkreśla zarówno rozmach naszej produkcji, jak i nowatorskie spojrzenie na temat konopi włóknistych. Premiera filmu „Future Fiber”, którego inicjatorem była Fundacja Green Gaya, stanowiła ważne przeslanie dla uczestników konferencji zachęcające do badań i rozwoju branży. Film został nakręcony w Polsce, a także w kilku państwach europejskich, w których przemysł konopi włóknistych jest dobrze rozwinięty. Przedstawiał przyszłość tej gałęzi gospodarki, zwracając uwagę na innowacyjne zastosowania konopi we współczesnych technologiach oraz ich potencjał w kontekście zrównoważonego rozwoju. „Future Fiber” to unikatowy projekt, który zabrał widzów w podróż po Europie, ukazując fascynujące przykłady wykorzystania konopi w różnych dziedzinach życia – od budownictwa po przemysł meblarski i tekstylny. Predstawiliśmy go na
konferencji naukowej „Konopie w przemyśle”, która była nie tylko miejscem wymiany wiedzy i doświadczeń, ale także platformą do dyskusji o przyszłości rynku konopnego w Polsce. Uczestnicy zgodnie podkreślali ogromny potencjał tej rośliny i konieczność dalszych działań na rzecz jej promocji i wdrożenia w różnych gałęziach gospodarki. W panelach dyskusyjnych poruszono kwestie związane z potrzebą wsparcia państwowego dla rolników i inwestycji w przetwórstwo konopi, a także znaczenie edukacji i szkoleń w rozwoju branży. Fundacja Green Gaya przez cały czas będzie bardzo aktywnie wspierać te wszystkie działania.
Rozmawiała Jolanta Czudak
