Śmiertelna dawka plastiku – badania pokazują skalę zagrożenia dla morskich gatunków

Zdjęcie: zanieczyszczenie plastikiem

Maskonur (Fratercula arctica) to uroczy arktyczny ptak, którego liczebność od dwóch dekad maleje. Oprócz zmiany klimatu i niszczenia siedlisk zagraża mu zanieczyszczenie plastikiem – naukowcy z Ocean Conservancy policzyli, iż już połknięcie 12 g tworzyw sztucznych może doprowadzić do śmierci ptaka. Podobne ryzyko dotyczy tysięcy innych cennych gatunków zamieszkujących ekosystemy morskie.

Jak dużo to za dużo?

O zanieczyszczeniu plastikiem mówi i pisze się już od lat. Dobrze znane są zagrożenia dla organizmów wodnych, jakie niosą ze sobą dryfujące w wodach mórz i oceanów tworzywa – od uduszenia po śmierć głodową. Eksperci z organizacji Ocean Conservancy postanowili zbadać, jakie ilości faktycznie są niebezpieczne dla poszczególnych gatunków. Badanie, które zostało opublikowane 17 listopada br. w Proceedings of the National Academy of Sciences, rzuca nowe światło na plastikową katastrofę przyrodniczą.

Badacze przeanalizowali ponad 10 tys. wyników sekcji zwłok zwierząt przeprowadzonych w latach 1900-2021. Było wśród nich ponad 1,5 tys. ptaków należących do 57 gatunków, 1,3 tys. żółwi morskich oraz ponad 7,5 tys. morskich ssaków. U prawie połowy badanych żółwi, jednej trzeciej ptaków i 12 proc. ssaków w momencie śmierci w przewodzie pokarmowym znajdowały się kawałki plastiku.

Wystarczy bardzo niewiele

Badanie dowiodło, iż zanieczyszczenie plastikiem dotyczy każdego gatunku w inny sposób, a śmiertelna dawka zależy od wielkości organizmu oraz typu tworzywa. Generalnie już spożycie od 6 do 405 cząstek makroplastiku (większych niż 5 mm) skutkuje dziewięćdziesięcioprocentowym prawdopodobieństwem śmierci. Dla ptaków największe zagrożenie stanowi guma, dla ssaków tworzywa miękkie i odpady z rybołówstwa, zaś dla żółwi niebezpieczny jest miękki i twardy plastik.

Nurzec mały (Pelecanoides georgicus), niewielki ptaszek zamieszkujący wyspy subantarktyczne, po spożyciu zaledwie 0,5 cm³ plastiku ma jedynie 50 proc. szans na przeżycie. Dla albatrosa wędrownego (Diomedea exulans) niebezpieczna dawka wynosi ok. 3 cm³, a połknięcie 5 cm³ niemal zawsze kończy się zgonem.

Również u żółwi rozmiar ma zasadnicze znaczenie – dorosły żółw skórzasty (Dermochelys coriacea) może zjeść ponad 140 cm³ plastiku i przez cały czas ma 50 proc. szans na przeżycie, podczas gdy dla młodego żółwia zielonego (Chelonia mydas) zabójcza dawka wynosi mniej niż 30 cm³. Zdaniem autorów badania to właśnie najmłodsze żółwie są najbardziej zagrożone, ponieważ przebywają bliżej brzegu, a ich dieta jest mniej urozmaicona niż w przypadku dorosłych osobników.

Zanieczyszczenie plastikiem a różnorodność biologiczna

Wśród gatunków, o których wiemy, iż spożywają dryfujący w morzach plastik i umierają z tego powodu, bardzo wiele ma status zagrożonych wyginięciem. Jednorazowe opakowania i odpady z rybołówstwa stają się więc kolejnym czynnikiem ograniczającym różnorodność biologiczną ekosystemów morskich.

Nicholas Mallos, jeden z autorów badania, podkreśla, iż ryzyko związane z zanieczyszczeniem plastikiem nie ogranicza się do śmierci po spożyciu. Wyobraźmy sobie skalę niebezpieczeństwa, jeżeli weźmiemy pod uwagę także zaplątywanie się w plastik oraz wszechobecne ryzyko uwalniania toksycznych substancji chemicznych z tworzyw sztucznych – wyjaśnia.

Ocean Conservancy od prawie 40 lat zajmuje się sprzątaniem plaż i cieków wodnych. Co roku w działania te angażuje się ponad 19 mln ochotników, którzy usuwają ponad 1 mln kg plastikowych śmieci. Każda taka akcja ma dziś ogromne znaczenie.

W artykule korzystałam z:

E.L. Murphy, B.R. Baechler, L. Roman, G.H. Leonard, N.J. Mallos, R.G. Santos & C.M. Rochman. A quantitative risk assessment framework for mortality due to macroplastic ingestion in seabirds, marine mammals, and sea turtles, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 122 (48) e2415492122, https://doi.org/10.1073/pnas.2415492122 (2025).