Ponad 100 tys. polskich firm nieprzygotowanych na EUDR. Raport ostrzega przed utratą dostępu do rynku UE

Zaledwie dwa i pół miesiąca dzieli duże i średnie przedsiębiorstwa od wejścia w życie wymagań EUDR – unijnego rozporządzenia mającego zatrzymać wylesianie. Według najnowszego raportu przygotowanego przez ALTO, Fundację Fairtrade Polska, UNEP/GRID-Warszawa, ESG Impact Network oraz Legalis – Księgowość Kadry Biznes, większość polskich firm wciąż nie rozpoczęła przygotowań do nowych obowiązków. jeżeli przepisy będą obowiązywać w obecnym kształcie, w Polsce regulacją objętych będzie ponad 100 tys. przedsiębiorstw – od międzynarodowych korporacji po małe firmy rodzinne.

Od 30 grudnia 2025 roku duże i średnie firmy wprowadzające na rynek UE produkty takie jak drewno, kawa, kakao, soja, kauczuk, bydło czy olej palmowy będą musiały udowodnić poprzez złożenie oświadczenia należytej staranności, iż nie przyczyniają się one do wylesiania. Mikro i małe przedsiębiorstwa, zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej, najprawdopodobniej zostaną objęte tym obowiązkiem rok później – od 30 grudnia 2026 roku.

Alarmujące wyniki badania

Ewa Solarz, ekspertka ESG w ALTO i główna autorka raportu, wskazuje, iż mimo świadomości istnienia regulacji, wciąż brakuje przygotowania firm i ich partnerów handlowych. 25 proc. firm nie przeanalizowało swoich obowiązków lub nie wie, czy to zrobiło, mimo iż oferuje lub kupuje produkty objęte regulacją. Jednocześnie ponad 88 proc. spodziewa się, iż regulacja znacząco wpłynie na ich działalność.

Jako największe wyzwanie 82 proc. firm wskazuje trudności w uzyskaniu informacji o pochodzeniu surowców, a 59 proc. wskazuje niechęć dostawców do dzielenia się danymi. Solarz podkreśla, iż firmy wiedzą, iż EUDR to poważna zmiana, ale nie wiedzą, jak się za nią zabrać. Zatrzymanie wylesiania to dla biznesu więcej niż tylko zgodność z regulacją – to także stabilne i transparentne łańcuchy dostaw.

Niepokojący jest również fakt, iż mniej niż połowa badanych firm rozumie związek regulacji z powstrzymaniem wylesiania, co oznacza, iż traktują EUDR jedynie jako kolejny obowiązek administracyjny, nie dostrzegając jego głębszego sensu środowiskowego i biznesowego.

Kluczowa rola drobnych producentów

Aleksandra Majda, Vice President ESG Impact Network, podkreśla, iż większość firm wciąż nie jest przygotowana na wdrożenie wymagań rozporządzenia EUDR, mimo iż jego wejście w życie zostało już przesunięte o rok. EUDR to dziś nie tylko formalny obowiązek czy kwestia kompletowania dokumentacji, ale realny warunek utrzymania dostępu do rynków Unii Europejskiej.

Raport podkreśla, iż przygotowania do EUDR muszą rozpocząć się znacznie wcześniej niż w siedzibach europejskich firm – u drobnych producentów rolnych z państw globalnego Południa, którzy są pierwszym ogniwem w łańcuchach dostaw kawy, kakao czy kauczuku.

Michał Bryda-Przybyszewski, PR & Communication Manager z Fundacji Fairtrade Polska, ostrzega, iż drobni rolnicy mogą zostać odcięci od handlu z rynkiem UE lub wyłączeni z łańcuchów dostaw przez większych producentów rolnych nie dlatego, iż prowadzą działalność na wylesionych terenach, ale dlatego, iż napotykają trudności w gromadzeniu, zarządzaniu i przekazywaniu niezbędnych danych. Fundacja apeluje o większe wsparcie producentów rolnych z państw globalnego Południa, by przygotowania firm do EUDR zaczęły się na początku łańcucha dostaw.

Pierwszy etap gromadzenia danych geolokalizacyjnych i przygotowania systemu due diligence jest najbardziej istotny, ponieważ oświadczenie o należytej staranności pierwszego podmiotu jest przekazywane i stosowane na kolejnych etapach życia produktu. Firmy, które nie zainwestują we wsparcie swoich dostawców, mogą stanąć przed ryzykiem przerwania łańcucha dostaw.

Wylesianie a zmiana klimatu

Wylesianie odpowiada za około 11 proc. globalnych emisji gazów cieplarnianych, a sama konsumpcja UE za około 10 proc. globalnego wylesiania. Wycinane lasy często przekształcane są w pastwiska dla bydła i grunty rolne, co nie tylko ogranicza wychwytywanie CO₂, ale dodatkowo uwalnia dwutlenek węgla zgromadzony wcześniej w drzewach i glebie.

Problem dotyczy nie tylko bezpośredniej wycinki, ale także degradacji lasów, która zwiększa ryzyko pożarów powodujących wysoką i niekontrolowaną emisję gazów cieplarnianych. Projekcje pokazują, iż dalszy wzrost temperatury Ziemi może sprawić, iż lasy zamiast wychwytywać CO₂ staną się źródłem emisji. Ograniczenie wylesiania jest kluczowym elementem realizacji celów Niezrozumienia Paryskiego – zatrzymania wzrostu temperatury do poziomu poniżej 1,5°C względem epoki przedprzemysłowej.

Kompleksowy przewodnik dla biznesu

Raport „Stan przygotowania polskiego biznesu do EUDR” to pierwsze tak kompleksowe opracowanie w Polsce, które łączy perspektywę prawną, technologiczną, środowiskową i społeczną. Publikacja zawiera wyniki badania przeprowadzonego wśród polskich firm objętych regulacją, analizę najczęstszych barier, szczegółowe wyjaśnienie zakresu obowiązków, praktyczny schemat decyzyjny, wskazówki dotyczące wykorzystania technologii GIS do weryfikacji pochodzenia surowców oraz konkretne rekomendacje ekspertów.

Konsekwencje dla handlu międzynarodowego

EUDR to sygnał, iż handel międzynarodowy ma odpowiadać za swój wpływ na planetę, a dostęp do rynku UE będzie zależał od transparentności łańcucha dostaw. Dla firm oznacza to konieczność budowy zupełnie nowych procesów – od precyzyjnej identyfikacji pochodzenia surowców, przez gromadzenie danych geolokalizacyjnych, po wdrożenie systemów oceny ryzyka i współpracy z dostawcami.

Firmy, które nie przygotują się na czas, ryzykują nie tylko sankcje finansowe, ale przede wszystkim utratę możliwości wprowadzania produktów na rynek unijny. Wszelkie zmiany terminów wdrożenia muszą zostać zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę, dlatego przedsiębiorstwa nie mogą zakładać automatycznego przesunięcia terminów i powinny działać zgodnie z obecnym stanem prawnym.

EUDR w kontekście transformacji klimatycznej

Rozporządzenie EUDR (EU Deforestation Regulation – rozporządzenie 2023/1115) weszło w życie w połowie 2023 roku i wymaga od przedsiębiorstw wykazania, iż wprowadzane przez nie produkty nie przyczyniają się do wylesiania lub degradacji lasów po 31 grudnia 2020 roku oraz iż zostały wyprodukowane zgodnie z prawem kraju pochodzenia. Regulacja ta stanowi element szerszej strategii Unii Europejskiej na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i ochrony różnorodności biologicznej. Transparentność łańcuchów dostaw oraz odpowiedzialne sourcing stają się kluczowymi czynnikami konkurencyjności przedsiębiorstw działających na rynku europejskim, a wdrożenie EUDR wspiera realizację celów klimatycznych poprzez zatrzymanie procesów przyczyniających się do zmian klimatu.