Niebieskie umiejętności – badanie KE

Komisja Europejska, a konkretnie Dyrekcja Generalna ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa (DG MARE) rozpoczęła roczne badanie w celu przeanalizowania potrzeb przemysłu gospodarki niebieskiej, istniejących programów akademickich oraz szkoleniowych i wynikających z nich luk w celu wypracowania lepszych rozwiązań politycznych na poziomie Unii Europejskiej.

Inicjatywa opiera się na założeniu, iż przyszłość niebieskiej gospodarki zależy nie tylko od postępu technologicznego i ram politycznych, ale także od ludzi, którzy je wdrażają. Badanie uruchomione zostało we wrześniu 2024 r. i wzięło w nim udział 233 interesariuszy z różnych sektorów. Zakończenie zaplanowano na czerwiec 2025 r. Podsumowaniem ma być opracowanie ram kompetencji w celu zaspokojenia potrzeb w zakresie umiejętności sektorowych i przekrojowych.

Ogólny kontekst

Niebieska gospodarka, obejmująca takie sektory, jak transport morski, turystyka, energia z morskich źródeł odnawialnych, biotechnologia morska i rybołówstwo, jest ważna z uwagi na zrównoważony wzrost gospodarczy i innowacje w Unii Europejskiej (UE). Oferuje potencjał w zakresie rozwoju gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i zarządzania środowiskiem. Osiągnięcie tych celów wymaga jednak ludzi wyposażonych w umiejętności niezbędne do sprostania zmieniającym się wymaganiom.

Mając na uwadze powyższe, DG MARE zleciła przeprowadzenie analiz w celu zbadania umiejętności w niebieskiej gospodarce, określenia przyszłych potrzeb i przedstawienia praktycznych zaleceń dotyczących wspierania odpornej i integracyjnej siły roboczej. Wyniki badania są niezbędne do rozwoju niebieskiej gospodarki UE w obliczu takich wyzwań, jak zmiana klimatu, cyfryzacja i globalizacja.

Co to są niebieskie umiejętności?

Jednym z głównych celów badania jest wypracowanie spójnej, kompleksowej i wspólnej definicji niebieskich umiejętności. W ramach badania zaproponowano, aby niebieskie umiejętności odnosiły się do kompleksowego zestawu wiedzy, wartości, postaw, kompetencji i kwalifikacji, które pracownicy powinni nabyć, aby móc pracować, rozwijać i wspierać zrównoważony rozwój i wzrost niebieskiej gospodarki.

Umiejętności te obejmować powinny szeroki zakres dyscyplin oraz specjalistyczną wiedzę techniczną, specyficzną dla wszystkich sektora, a także kompetencje przekrojowe, np. znajomość oceanów, świadomość zrównoważonego rozwoju środowiska, biegłość w technologiach cyfrowych i zdolność do innowacji.

Rozwój niebieskich umiejętności powinien obejmować różne poziomy edukacji i szkoleń, od programów zawodowych po szkolnictwo wyższe i badania. Koncepcja uczenia się przez całe życie jest integralną częścią rozwoju umiejętności niebieskich, szczególnie iż dynamiczna natura sektora morskiego wymaga ciągłej aktualizacji umiejętności i zdobywania wiedzy.

Badanie niebieskich umiejętności

Obecnie niebieska gospodarka walczy z wyzwaniami związanymi ze starzeniem się siły roboczej oraz brakiem pracowników, głównie w sektorach energii odnawialnej morskiej czy wyspecjalizowanej biotechnologii. Zatem niezbędne stało się wypracowanie strategicznego podejścia do rozwiązania problemu niedoborów umiejętności w sektorze niebieskim w UE.

Badanie ma na celu:

• ustalenie wspólnego zrozumienia kluczowych pojęć, takich jak umiejętności niebieskie i niebieska gospodarka;
• ocenę obecnego i przyszłego zapotrzebowania na umiejętności, obejmując zarówno tradycyjne, jak i rozwijające się sektory morskie;
• identyfikację istniejących programów edukacyjnych i szkoleniowych związanych z nabywaniem umiejętności niebieskich, obejmujących formalne programy studiów, szkolenia zawodowe, kursy podnoszące kwalifikacje i inne inicjatywy budowania potencjału;
• przeanalizowanie inicjatyw finansowanych przez UE w zakresie umiejętności niebieskich, w celu zidentyfikowania najlepszych praktyk i obszarów wymagających poprawy;
• opracowanie ukierunkowanych rekomendacji mających na celu uzupełnienie zidentyfikowanych luk w umiejętnościach.

Rozpoczęte we wrześniu 2024 r. badanie objęło ankietyzacje 233 interesariuszy ze wszystkich sektorów niebieskiej gospodarki. W ramach badania przeanalizowano również ponad 200 prac naukowych oraz 77 projektów finansowanych przez Unię Europejską, wskazując trendy, np. rosnące zapotrzebowanie na umiejętności cyfrowe i zielone.

Wyniki ankiety – najważniejsze ustalenia

Wyniki ankiety podkreślają trendy sektorowe w zakresie znaczenia umiejętności, odzwierciedlając priorytety i wymagania gospodarki niebieskiej w perspektywie krótko i długoterminowej:

• umiejętności specyficzne dla sektora

W akwakulturze coraz bardziej ceniona jest wiedza teoretyczna, natomiast morska energetyka wiatrowa oraz budownictwo stoczniowe zmierzają w kierunku większego nacisku na umiejętności praktyczne.

Umiejętności zapobiegania ryzyku są wysoko cenione w turystyce i budownictwie okrętowym, a ich znaczenie spada w infrastrukturze.

Trendy te podkreślają ewoluujące specyficzne wymagania dla sektora, napędzane przez innowacje, potrzeby operacyjne i bezpieczeństwo.

• ogólne umiejętności cyfrowe

Ogólne umiejętności cyfrowe rosną w budownictwie stoczniowym i morskiej energetyce wiatrowej, podczas gdy w turystyce i transporcie morskim pozostają na stabilnym, wysokim poziomie.

Rola komunikacji cyfrowej rośnie w niewielkim stopniu w rybołówstwie i budownictwie okrętowym, ale spada w morskiej energetyce wiatrowej.

Znaczenie cyberbezpieczeństwa zwiększa się w morskiej energetyce odnawialnej i transporcie morskim, podczas gdy działalność portowa pozostaje tutaj najwyższym priorytetem.

Trendy te podkreślają rosnące znaczenie umiejętności cyfrowych dla innowacji i zrównoważonego rozwoju we wszystkich sektorach.

• zielone umiejętności

Wiedza na temat zrównoważonego rozwoju środowiska rośnie w infrastrukturze oraz turystyce. Działalność portowa i morska energetyka wiatrowa odnotowują niewielkie spadki w dłuższej perspektywie, co wskazuje na zmianę priorytetów.

Umiejętności w zakresie zarządzania środowiskiem i dotyczące jego ochrony zyskują na popularności w infrastrukturze i budownictwie stoczniowym.

Zasady gospodarki o obiegu zamkniętym są coraz bardziej cenione w infrastrukturze, budownictwie stoczniowym i turystyce.

• umiejętności miękkie i przekrojowe

Zarządzanie projektami jest coraz bardziej popularne w infrastrukturze i akwakulturze.

Komunikacja i praca zespołowa są priorytetem w akwakulturze i turystyce, a adaptacyjność, odporność i zarządzanie ryzykiem w infrastrukturze i rybołówstwie.

Poziom znajomości oceanów wzrasta w rybołówstwie i transporcie morskim.

• umiejętności biznesowe i menedżerskie

Rola zarządzania finansami jest coraz większa w infrastrukturze, niebieskiej biotechnologii i turystyce, przy czym działalność portowa pozostaje priorytetem.

Obsługa klienta dynamicznie rozwija się w infrastrukturze i biotechnologii niebieskiej, w działalności portowej i turystyce pozostaje stabilna, a mniejszą rolę klienta odnotowano w energetyce wiatrowej na morzu.

Przywództwo i myślenie strategiczne gwałtownie zyskują na znaczeniu w infrastrukturze, przy czym na czele tego kryterium pozostaje działalność portowa i akwakultura.

• umiejętności wskazane przez respondentów

Umiejętności wskazane przez respondentów jako ważne dla ich sektorów, a nie uwzględnione we wstępnej liście zdefiniowanej w ramach ankiety to: bioinformatyka (sektor niebieskiej biotechnologii), przetwarzanie w dół łańcucha dostaw (sektory niebieskiej biotechnologii i morskiej energii odnawialnej), dekarbonizacja i zarządzanie śladem węglowym (sektor transportu morskiego), GIS (sektory akwakultury, rybołówstwa i morskiej energetyki wiatrowej), paliwa alternatywne (sektor transportu morskiego i morskiej energii odnawialnej).

• nowe role i zawody

Badanie podkreśla transformacyjną zmianę w niebieskiej gospodarce, napędzaną przez technologię, zrównoważony rozwój i wyzwania branżowe. Nowe stanowiska, takie jak specjaliści ds. sztucznej inteligencji, doradcy ds. niebieskiego węgla i biotechnolodzy morscy, odzwierciedlają rosnące zapotrzebowanie na zaawansowaną wiedzę specjalistyczną i orientacje na środowisko naturalne.

• programy edukacyjne i szkoleniowe

Respondenci wskazywali, iż posiadają wiedzę o programach szkoleniowych w zakresie umiejętności niebieskich, przy czym dotyczą one głównie transportu morskiego, rybołówstwa i akwakultury.

Udział w szkoleniach w zakresie umiejętności niebieskich jest powszechny. Najczęściej są to warsztaty i webinaria. Ponadto zauważono lukę między szkoleniem teoretycznym a praktycznym – to drugie powinno być bardziej upowszechniane. Wskazywano potrzebę współpracy przemysłu z edukacją, a możliwości praktyczne i programy nauczania powinny być dostosowane do potrzeb sektora (obszary wymagające poprawy).

• bariery i rozwiązania

Badanie zidentyfikowało najważniejsze bariery rozwoju umiejętności w niebieskiej gospodarce, w tym wyzwania związane z zatrzymaniem talentów z powodu niskiej świadomości kariery i niejasnych ścieżek rozwoju zawodowego, ograniczonego finansowania szkoleń i ograniczeń czasowych.

Rozwiązania powinny skupić się na silniejszej współpracy przemysłu z edukacją i zwiększeniu finansowania w celu usunięcia barier w dostępie do szkoleń.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

zdj. główne: TungArt7/Pixabay