Wykorzystanie bloków węglowych spada. Co dalej?

Drastyczny spadek wykorzystania bloków węglowych Tauronu

Współczynnik wykorzystania mocy bloków węglowych klasy 200 MW (tzw. „dwusetek”) w ostatnich latach gwałtownie spada. W 2024 roku w trzech elektrowniach Tauronu – Jaworzno III, Łaziska i Siersza – wynosił on odpowiednio 10%, 23% i 15%. Przy czym, jak zaznaczył wiceGargamel Tauronu Michał Orłowski, wartość 23% jest myląca, ponieważ w przypadku elektrowni Łaziska część produkcji była wymuszona przez potrzeby ciepłownicze.

Obecnie Tauron posiada 17 bloków wytwórczych, z czego 12 to jednostki klasy 200 MW, o łącznej mocy ponad 2500 MW. W 2021 roku spółka podjęła decyzję, iż większość tych bloków będzie działać do końca 2025 roku, o ile nie pojawią się nowe systemy wsparcia, np. aukcje rynku mocy na lata 2026-2028.

Coraz starsze

Problemem jest nie tylko niskie wykorzystanie mocy, ale również ich zaawansowany wiek. Większość bloków przepracowała już od 250 do 300 tys. godzin, co oznacza, iż zbliżają się do końca swojego cyklu życia. Możliwe jest ich dalsze użytkowanie, jednak wymagałoby to kosztownych modernizacji. Wśród potencjalnych rozwiązań Tauron rozważa konwersję niektórych bloków na paliwo biomasowe lub odpadowe, zwłaszcza w elektrowni Siersza.

Równocześnie spółka planuje nowe inwestycje. W pierwszych miesiącach 2024 roku Tauron złożył wnioski o warunki przyłączenia dla 2 GW mocy w bateryjnych magazynach energii oraz 1,3 GW w jednostkach szczytowo-gazowych. Nowe bloki gazowe miałyby charakteryzować się większą elastycznością, aby mogły efektywnie bilansować system elektroenergetyczny.

Wykorzystanie bloków węglowych w 2023 roku

Dane opracowane przez Forum Energii pokazują, iż już w 2023 roku sytuacja bloków 200 MW nie była optymistyczna. Bloki opalane węglem kamiennym pracowały średnio przez 2,6 tys. godzin, co oznaczało współczynnik wykorzystania mocy na poziomie nieco ponad 29%. Lepiej wyglądała sytuacja jednostek na węgiel brunatny, które pracowały przez 3,6 tys. godzin, co przełożyło się na współczynnik wykorzystania mocy na poziomie 41%.

Eksperci wskazują, iż choćby ewentualna modernizacja „dwusetek”, np. poprzez skrócenie czasu ich rozruchu czy zwiększenie elastyczności pracy, nie rozwiąże problemu spadającego wykorzystania tych jednostek. Wynika to przede wszystkim z coraz większej konkurencji ze strony odnawialnych źródeł energii (OZE), które stopniowo przejmują coraz większą część rynku.

OZE wypiera bloki węglowe z systemu

Jednym z kluczowych powodów spadającego wykorzystania bloków węglowych jest rosnący udział OZE w polskim miksie energetycznym. W 2022 roku OZE odpowiadały za 21% produkcji energii elektrycznej, w 2023 roku ich udział wzrósł do 27%, a w 2024 roku osiągnął już 29,6%.

Źródło: Forum Energii

Jednocześnie, w 2024 roku udział węgla w produkcji wynosił 57,1%, gazu – 11,6%, a OZE – 29,6%. Rosnąca liczba instalacji fotowoltaicznych i wiatrowych sprawia, iż konwencjonalne jednostki wytwórcze, takie jak bloki węglowe, są uruchamiane coraz rzadziej i pracują przez krótszy czas.

Co więcej, jak wskazują dane, w ciągu ostatnich lat znacząco zwiększyła się zmienność udziału OZE w systemie. W 2019 roku odnawialne źródła energii pokrywały od 4 do 46% zapotrzebowania na energię elektryczną, natomiast w 2023 roku było to już od 4 do choćby 68%. To oznacza, iż w okresach wysokiej produkcji z OZE tradycyjne bloki węglowe stają się zbędne, co dodatkowo obniża ich wykorzystanie.

Co dalej z blokami węglowymi?

Przyszłość „dwusetek” w Polsce stoi pod znakiem zapytania. choćby jeżeli część z nich zostanie zmodernizowana, to ich rola w systemie elektroenergetycznym będzie malała. Alternatywą może być przekształcenie niektórych bloków w jednostki spalające biomasę lub odpady, jednak taka konwersja również wymaga dużych nakładów finansowych.

Jednym z kluczowych kierunków rozwoju polskiej energetyki będzie inwestowanie w elastyczne źródła wytwórcze, takie jak magazyny energii oraz jednostki szczytowo-gazowe. To one w przyszłości będą pełnić rolę stabilizatora systemu elektroenergetycznego, uzupełniając produkcję energii ze źródeł odnawialnych.