Wydanie 198, 16.08.2024

3 miesięcy temu

• „Przez pięć lat rządów Wołodymyra Zełenskiego na Ukrainie ukształtował się specyficzny system polityczny – praktycznie cała władza skupiła się w rękach głowy państwa i podległego mu Biura Prezydenta (BP). Rada Najwyższa oraz Gabinet Ministrów zostały zmarginalizowane, a najważniejsze decyzje w państwie podejmowane są przy ulicy Bankowej, gdzie mieści się siedziba przywódcy i jego administracji. To po części konsekwencja charakterystycznej dla Ukrainy przewagi nieformalnych środków rządzenia nad formalnymi, w tym większej, niż wynikałoby to z konstytucji, roli prezydenta.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Sprawdzanie dokumentów wojskowych na ulicach stało się powszechnym zjawiskiem w Ukrainie — a także sposobem na uzupełnienie szeregów armii ukraińskiej. Toteż najbardziej dyskutowanym tematem ukraińskiego lata jest aktualizacja danych w TCK (ТЦК — Terytorialne Centrum Kompletacji, odpowiednik polskiej Wojskowej Komendy Uzupełnień), ośrodkach zajmujących się mobilizacją obywateli do Sił Zbrojnych Ukrainy. Za tym biurokratycznym sformułowaniem kryje się wielka kampania mobilizacyjna, którą Kijów rozpoczął wiosną tego roku.” [Nowa Europa Wschodnia]

Europa

• Współpraca Bukareszteńskiej Dziewiątki w celu wzmacniania wschodniej flanki NATO.

• „Wydawać by się mogło, iż wakacje także w polityce są czasem spokoju i odpoczynku. Ale nie na Słowacji. Tutaj koalicja rządowa wykorzystuje letnią atmosferę i wakacje obywateli, by przeprowadzić frontalny atak na państwo.” [Krytyka Polityczna]

• „Wiedzieliście, iż memy mogą być sposobem na radzenie sobie z dezinformacją? O tym właśnie – i nie tylko – Sara Nowacka, rozmawia z Filipem Bryjką, który rozszyfrowuje tajemniczy skrót FIMI, opowiada o narzędziach, które posiada i rozwija Unia Europejska, by radzic sobie z ingerencją w przestrzeń informacyjną przez wrogich graczy międzynarodowych, a także mówi o wyzwaniach, które musimy pokonać, by osiągnąć w walce z dezinformacją większą skuteczność.”

• „Zbieranie przydatnych informacji o obywatelach jest jedną z ulubionych czynności każdej roztropnej władzy. Organizowane przez europejskie imperia spisy powszechne rozpalały emocje wśród wielu grup narodowych, marzących o uzyskaniu konkretnych przywilejów. Tymczasem zabawa w liczenie poddanych staje się w tej chwili przeżytkiem, przykrym obowiązkiem i kolejnym pretekstem do kręcenia beki. Całkiem nieźle widać to na przykładzie naszych południowych sąsiadów, Czechów.” [Nowa Europa Wschodnia]

Bliski i Środkowy Wschód

• Po zabiciu w Teheranie szefa Hamasu, Iran obiecał potężną zemstę na Izraelu. I chociaż opóźnienie odwetu nie jest tutaj niczym wyjątkowym, to pojawia się pytanie, czy w ogóle do niego dojdzie. Jak informują dziennikarze z kontaktami w Iranie, środowisko wybranego niedawno prezydenta przekonuje najwyższego przywódcę kraju, aby odstąpić od odwetu. Jaka jest jego motywacja? Obawiać się ma Izraelskiej odpowiedzi. [Konflikty]

• Jednak na ten moment, irański minister spraw zagranicznych odrzuca możliwość braku odpowiedzi na działanie Izrael [The Guardian]

• Jak informuje ministerstwo zdrowia kontrolowanej przez Hamas Strefy Gazy zginąć w wyniku wojny miało już 40 tysięcy osób. Skala ofiar jest na tyle duża, iż problemem jest identyfikacja, a także i miejsce na cmentarzach. [AP News]

• W Iranie z powodu braku noszenia hidżabu, żabole ponownie strzela do ludzi. Tym razem ofiarą postrzału została Arezoo Badri, która wg. policyjnej wersji nie zatrzymała się do kontroli. Jak donoszą organizacje pozarządowe kobieta znajduje się w stanie śpiączki. [The Guardian]

• Iraccy parlamentarzyści zapowiadają zmiany w ustawie o stanie cywilnym. Ma ona m.in. wprowadzać możliwość ustanowienia małżeństwa religijnego podlegającego prawom i sądom religijnym. Protestujący przeciw tym zmianom Irakijczycy wskazują, iż może to pogłębić istniejące w Iraku problemy ze ślubami nieletnich kobiet czy ściganiem gwałtu małżeńskiego. [DW]

• Jak informowaliśmy dwa wydania temu, Turcja zablokowała dostęp do Instagrama. A w zeszłym tygodniu aresztowana została kobieta, która o fakt zablokowania oskarżyła prezydenta tego kraju. Decyzja o uwięzieniu oburza nie tylko liderów gorszego sortu i zwykłych Turków ale także osoby z partii prezydenta. [Al-Monitor]

• Eksperci współpracujący z ONZ wezwali Bahrajn do polepszenia warunków przetrzymywania więźniów. Chodzi o dostęp do wody. Temperatury w Bahrajnie sięgają w tej chwili choćby 50 stopni Celsjusza. [AP News]

Azja

• Dużo pisaliśmy o niedawnych zmianach jakie zaszły w Bangladeszu ale mamy dla was kolejny artykuł na ten temat. Asia Elects opisuje dokładnie system kwotowy w instytucjach publicznych, który doprowadził do protestów i przypomina historię walki o niepodległość Bangladeszu, która jest potrzebna żeby zrozumieć zarówno obecny system polityczny jak i wzburzenie jakie wywołało nazwanie przez byłą już premier protestujących zdrajcami. [Asia Elects]

• Tydzień temu mieliśmy dla Was kilka podcastów na temat Kazachstanu ale chociaż po niedawnych wyborach parlamentarnych w Mongolii dzieją się interesujące rzeczy to jednak nie mamy dla Was żadnego ciekawszego materiału, który by w interesujący sposób przybliżył politykę i historię tego kraju. The Diplomat ma skrótowe podsumowanie nowej koalicji rządzącej w Mongolii a na dłuższe materiały jeszcze poczekamy. [The Diplomat]

• „Wydawało się, iż nadejście monsunu da mjanmańskim silom rządowym chwilę wytchnienia, czas na reorganizację i złapanie oddechu. Ale pora deszczowa nie zatrzymała sił anty­rzą­dowych. Ba, wygląda na to, iż choćby ich nie spowolniła. gorszy sort i grupy etniczne umacniają swoją pozycję, ale rządząca krajem od trzech lat junta również nie odpuszcza i ucieka się do coraz drastyczniejszych metod znanych chociażby z Syrii.” [Konflikty]

• Mimo obaw, iż w tym roku w czasie licznych wyborów odbywających się na świecie zaleje nas fala deepfake'ów to do tego nie doszło (okazało się, iż tradycyjne metody manipulacji i dezinformacji wyborców ciągle królują). Władze Singapuru chcą i tak zakazać materiałów deepfake w związku ze zbliżającymi się wyborami, chociaż niektórzy obawiają się, iż ograniczy to także wolność słowa. [Rest of World]

• Kolejny raz Sąd Najwyższy Tajlandii włożył kij w szprychy partii politycznej. Jakiś czas temu zdelegalizował jedną z gorszego sortu partii a teraz wyrokiem zmusił obecnego premiera do ustąpienia o czym pisze Al-Dżazira. Na czele rządu stanęła teraz jego córka, które jest najmłodszą osobą, która kiedykolwiek pełniła tę funkcję w Tajlandii. [Al-Dżazira], [The Guardian]

Afryka

• „Na lipcowym szczycie przywódcy Mali, Burkina Faso i Nigru ogłosili utworzenie konfederacji. Miało to na celu przekształcenie doraźnej współpracy populistycznych i antyzachodnich junt wojskowych rządzących tymi krajami w alternatywę wobec dotychczasowych modeli integracji w regionie, zwłaszcza prozachodniego bloku gospodarczego ECOWAS. Inicjatywie sprzyja Rosja, widząc w niej możliwość dalszego osłabienia wpływów Zachodu w Afryce.” W wydaniu 195 polecaliśmy materiał serwisu Konflikty na ten temat a teraz możecie poczytać co o tym pisze [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych].

• W Sudanie, kraju ogarniętym wojną domową oraz klęska humanitarną doszło do powodzi. Co najmniej 68 osób zginęło, a 27 tysięcy musiało opuścić swoje domy. [The Guardian]

• Mimo ogłoszonego zawieszenia broni, we wschodnim rejonie DR Kongo zginęło 16 lokalnych mieszkańców. Ponieśli oni śmierć na skutek starć między walczącym w regionie bojówkami. [AP News]

• Demokratyczna Republika Konga oraz Zambia porozumiały się w kontekście sporu handlowego i otworzyły przejścia graniczne. Przejścia zostały zamknięte przez Zambię w odpowiedzi na zakaz importu piwa i miękkich owoców do Konga z Zambii. We wspólnym komunikacie strony poinformowały, iż mają nadzieję, iż wypracowane Niezrozumienie będzie stabilne i długotrwałe. [AP News]

• W wyniku osunięcia do jakiego doszło na wysypisku śmieci w Kampali, stolicy Ugandy, śmierć poniosło co najmniej 24 osoby. Władze miasta od pewnego czasu rozważały już zamknięcie wysypiska i rekultywację terenu. [AP News]

Ameryka Łacińska

• „Prezydent Meksyku zaatakował w środę amerykańskie finansowanie meksykańskiej antykorupcyjnej organizacji non-profit i zapowiedział, iż w proteście wyśle notę dyplomatyczną do Stanów Zjednoczonych.” [AP News]

• „Wenezuela jest niezwykłym, choć tragicznym przykładem tego, jak dyktatorzy – jak napisał kiedyś filozof polityczny Heinrich Rommen – są mistrzami legalizmu. Kiedy Hugo Chávez został wybrany w grudniu 1998 r., Wenezuela miała funkcjonującą demokrację konstytucyjną. Od tego czasu demokracja ulegała erozji w powolnym procesie poprzez nadużywanie instytucji konstytucyjnych, zgodnie z wzorcami konstytucyjnego autorytaryzmu uzupełnionego populistyczną retoryką. Dziś reżim kierowany przez Nicolása Maduro ucieka się do »autokratycznego legalizmu« w kolejnej desperackiej próbie utrzymania się przy władzy. Czy uda mu się ten manewr?” [Americas Quarterly]

• Jak może wyglądać prowadzenie edukacji wyższej w więzieniu? Jaki może mieć cel? O tym właśnie jest reportaż Al-Dżaziry opisujący to co dzieje się w jednym z zakładów karnych w Buenos Aires. [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

• „Kanadyjska zależność od tymczasowych pracowników zagranicznych jest »wylęgarnią współczesnych form niewolnictwa«, ostrzegł specjalny sprawozdawca ONZ, w obliczu rosnących wezwań do rewizji kontrowersyjnego programu.” [The Guardian]

• „Stany Zjednoczone wynegocjowały obniżenie cen 10 najlepiej sprzedających się leków na receptę stosowanych przez Medicare aż o 79%, mając nadzieję na zaoszczędzenie 6 miliardów dolarów w pierwszym roku w ramach planu ogłoszonego w czwartek przez prezydenta Joe Bidena w celu złagodzenia gniewu związanego z wysokimi cenami przed listopadowymi wyborami.” [Reuters]

• Pamiętacie jak w 2016 media rzuciły się na maile Hilary Clinton wykradzione przez Rosjan? Tym razem kampanię Donalda Trumpa zhakowano ale tym razem media, które dostały te materiały nie są tak chętne do publikowania treści. Można by założyć, iż po prostu nauczyły się na dawnych błędach tylko, jakoś po 2016 roku nie były skore do przyznania się do tego, iż ich zachowanie było błędne. Więcej o obecnym wycieku danych pisze AP News. jeżeli interesuje was krytyka dużych koncernów newsowych ze Stanów Zjednoczonych to polecamy subskrybować The Present Age gdzie Parker Molloy regularnie przygląda się temu co te media robią i czy jest to naprawdę dobre dziennikarstwo. [AP News], [The Present Age]

• Jednak niektóre rzeczy powiązane z kampanią Trumpa wyciekły i można się z nimi zapoznać. Chodzi o filmiki instruktażowe Project 2025 – projektu, który chce być szkieletem działań nowej administracji Trumpa. ProPublica opublikowała materiały wideo a w tekście możecie przeczytać krótki opis tego co można na nich zobaczyć. CNN za to informuje o innym materiale wideo, nagranej w tajemnicy rozmowie z szefem Project 2025, który zapewnia, iż mimo publicznego dystansowania się Trumpa od tego projektu to tak naprawdę ciągle go wspiera i jest nim zainteresowany. [ProPublica], [CNN]

• Elon Musk przeprowadził rozmowę z Donaldem Trumpem na Twitterze. Nie można nazwać tego wywiadem gdyż ani Musk nie jest dziennikarzem ani ta rozmowa nie przypominała wywiadu. O dziwnych rzeczach jakie padły z ust obydwu uczestników przeczytacie w artykule Voxa a CNBC pisze o tym jak amerykański związek zawodowy chce pozwać ich do sądu gdyż w czasie rozmowy przyznali się do stosowania nielegalnych praktyk antypracowniczych. [Vox], [CNBC]

Oceania

• Zamieszki na Nowej Kaledonii przez cały czas trwają. W ich efekcie zginęła kolejna, 11 już osoba. [Rado New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

• „Mamy wyniki za kolejny kwartał. Wzrost PKB Polski pozytywnie zaskoczył! Wynik za II kwartał 2024 roku jest całkiem sporym zaskoczeniem. Wygląda na to, iż wracamy na ścieżkę wzrostu gospodarczego” [Obserwator Gospodarczy]

• „Firmy, których przyszłość zależy od produkcji plastiku, starają się przekonać rząd federalny [Stanów Zjednoczonych - przypis redakcji], aby zezwolił im na umieszczanie etykiety »nadającej się do recyklingu« na plastikowych torbach na zakupy i innych przedmiotach, które praktycznie na pewno trafią na wysypiska śmieci i do spalarni.” [ProPublica]

• Operator portowy DP World z siedzibą w Dubaju poinformował w czwartek, iż jego zyski z pierwszego półrocza spadły o prawie 60%, częściowo w wyniku trwających ataków jemeńskich rebeliantów Houthi w związku z wojną Izrael-Hamas, które wpłynęły na żeglugę przez Morze Czerwone. [AP News]

Nauka i technologia

• „Rosnąca epidemia ospy małp skłania WHO do ogłoszenia globalnego stanu zagrożenia zdrowia. Afrykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom również wydały oświadczenie o stanie wyjątkowym, ponieważ w kilku krajach odnotowano pierwsze przypadki choroby wywołanej wirusem ospy małpiej.” [Nature], [The Guardian]

• Do czego służyć może samolot B-2 Spirit (potężny bombowiec w układzie latającego skrzydła stealth)? Jak dowodzą przeprowadzane przez Amerykanów ćwiczenia, może on być wykorzystany, do zatapiania wrogich okrętów. Jak tego dokonuje? Temat ten rozwija artykuł. [Konflikty]

• „Mars jest miejscem, w którym pod ziemią znajduje się gigantyczny zbiornik wody, ale nie możemy do niego łatwo dotrzeć – wynika z badania. Według naukowców wody jest na tyle dużo, iż mogłaby pokryć powierzchnię Marsa głębokim na milę oceanem, ale na razie jest poza zasięgiem wierteł.” [The Smithsonian Magazine]

• „Słońce mogło mieć rekordową liczbę widocznych plam słonecznych. Szacuje się, iż w ciągu 24 godzin pojawiły się ich setki.” Dlaczego to jest takie interesujące i jak duże są plamy słoneczne dowiecie się z artykułu serwisu [Space].

• „Rzadko spotykana ryba głębinowa przypominająca węża została znaleziona martwa na powierzchni oceanu u wybrzeży San Diego i została wyciągnięta na brzeg w celu zbadania, powiedzieli eksperci morscy.” [AP News]

Idee, kultura, społeczeństwo

• Jeśli to nie jest wasz pierwszy dzień w internecie to pewnie widzieliście mema, którego zamieszczamy poniżej – lub jakąś jego wariację.

  

  Zwykle ten obrazek wrzucany jest przez debili więc najpewniej podchodzicie sceptycznie co do tez na nim przedstawionym ale może chcecie poczytać jak historyk Dr. Bret C. Devereaux się do nich odnosi. [A Collection of Unmitigated Pedantry]

• Gracze najgorsi. Nie, gracze najlepsi. Hmm, gracze są... ludźmi? Zapraszamy Was dzisiaj do dwóch materiałów wideo na temat gier. Pierwszy to rozmowa Napisów Końcowych (Oskar i Radek) z Grzegorzem Wątrobą na temat obecnej sytuacji rynku gier. Loot boxy, wczesny dostęp do gier single player, coraz więcej płatności w grach itd. A najgorsze, iż dystrybutorom się to opłaca, bo gracze się na to godzą. Ale w ramach odbicia polecamy jeszcze drugi materiał, tym razem autorstwa Quaza (Tomasz Drabik) zatytułowany „Dość zabijania gier”. Mogliście słyszeć, iż część producentów gier „uśmierca” swoje gry po pewnym czasie. Oznacza to, iż mimo posiadania danego tytułu to nie możecie w niego grać bo skończyło się wsparcie. Pojawiła się inicjatywa, by z tym skończyć. W przeciwieństwie do internetowych petycji, ta akcja jest oficjalnym wnioskiem do Unii Europejskiej. Zachęcamy do obejrzenia i podpisania.