Wysoka emisja transportowa – poważne zagrożenie zdrowotne
Transport drogowy stanowi jedno z głównych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce. Odpowiada za około 33% krajowej emisji tlenków azotu (NOx), ale w miastach ten udział może być znacznie wyższy – w Warszawie sięga aż 43%.
Według Europejskiej Agencji Środowiska Polska zajmuje 29. miejsce na 37 państw raportujących dane o NO₂. Narażenie na zanieczyszczenia transportowe wiąże się z wyższym ryzykiem chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, cukrzycy, a także przedwczesnych zgonów.
WHO w 2021 r. zaostrzyła normy dopuszczalnych stężeń NO₂ z 40 µg/mł do 10 µg/mł (średniorocznie). Tymczasem w 2023 r. we wszystkich monitorowanych lokalizacjach miejskich w Polsce odnotowano przekroczenia tych progów.
Za mało stacji, zbyt mało danych
Strefy Czystego Transportu (SCT) mają powstawać w miastach przekraczających roczne limity NO₂. Problem polega na tym, iż w całej Polsce działa tylko 20 stacji komunikacyjnych, z czego 18 znajduje się w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.
W 2023 r. kryteria przekroczeń spełniały tylko Warszawa, Kraków, Wrocław i Katowice. Tymczasem np. Gdańsk, Lublin i Poznań nie mają żadnej stacji komunikacyjnej. SCT mogą więc powstać niekoniecznie tam, gdzie zanieczyszczenia są największe, ale tam, gdzie są prowadzone pomiary.
Nowa dyrektywa UE: więcej stacji, więcej obowiązków
Dyrektywa 2024/2881 (AAQD) wymaga od państw członkowskich UE budowy nowych stacji pomiarowych we wszystkich miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Jednak ich wdrożenie może potrwać choćby kilka lat po transpozycji dyrektywy do prawa krajowego (planowanej na grudzień 2026 r.).
Do tego czasu PSNM postuluje większe wykorzystanie urządzeń niskokosztowych i pasywnych metod pomiaru. Lokalne samorządy powinny aktywnie tworzyć miejskie systemy monitoringu, szczególnie w newralgicznych punktach komunikacyjnych.
Cztery filary skutecznych działań
Raport wskazuje na cztery podstawowe działania niezbędne dla poprawy jakości powietrza w miastach:
- Efektywne wdrażanie Stref Czystego Transportu (SCT) – tam, gdzie są przekroczenia norm NO₂.
- Ograniczenie importu wysokoemisyjnych pojazdów – Polska ma jedne z najstarszych flot w UE (średni wiek pojazdu to choćby 21,5 roku wg CEPiK).
- Skuteczna kontrola techniczna pojazdów – wciąż powszechna jest ingerencja w filtry cząstek stałych (DPF), co radykalnie zwiększa emisję.
- Rozwój transportu publicznego i mikromobilności – jako alternatywa dla prywatnych samochodów.
Rzeczywistość różni się od certyfikatów
Wyniki badań homologacyjnych pojazdów znacznie odbiegają od emisji rzeczywistych. Przykładem jest afera „dieselgate”, gdzie auta emitowały do 40 razy więcej NOx niż wskazywały testy. Badania z 2020 roku w Warszawie (TRUE Initiative) wykazały, iż emisje NOx pojazdów spełniających normy EURO 2–6c przekraczały normy choćby 4,3-krotnie.
Konieczne zaangażowanie lokalne
Raport PSNM apeluje do samorządów o aktywne działania. To miasta mogą najszybciej wdrożyć monitoring i realne programy ograniczające emisje. Bez lokalnych systemów pomiarowych trudno planować skuteczną politykę transportową i środowiskową.
Zobacz również:- AFIR 2025: Polska nie zdąży z budową stacji ładowania. Raport PSNM
- PSNM prowadzi darmowe szkolenia dla samorządów. Rzeszów i Lublin stawiają na czysty transport
- PSNM: Osłabienie limitów CO2 pogłębi podziały w rozwoju e-mobilności w Europie
- Raport PSNM: Elektryki palą się o 14% rzadziej niż spalinowe
Źródło: Raport PSNM „Transportowe Zanieczyszczenia Powietrza”, 2024
