Transformacja energetyczna w 2024 r. – wyzwania i szanse dla przedsiębiorców

2024 to kolejny rok transformacji energetycznej – przyniesie wiele wyzwań, ale także szans dla przedsiębiorców, którzy nie chcą zostać w tyle „zielonego” maratonu. Wytypowaliśmy te z nich, na które szczególnie warto zwrócić uwagę.

Dalszy rozwój energetyki rozproszonej

Energetyka rozproszona to – w uproszczeniu – wytwarzanie energii w licznych źródłach na poziomie lokalnym, najczęściej zlokalizowanych niedaleko odbiorców tej energii (głównie źródła OZE). Stanowi alternatywę dla klasycznego systemu, gdzie stosunkowo kilka dużych i centralnych elektrowni produkuje energię, przesyłaną następnie na duże odległości do licznych odbiorców.

System rozproszony, z natury swojej działający na mniejszym obszarze, buduje „samowystarczalność” energetyczną odbiorców i jest jednocześnie jednym z filarów transformacji energetycznej. Aktualnie wdrażane są kolejne rozwiązania (w szczególności w ramach nowelizacji Prawa energetycznego oraz ustawy o OZE), pozwalające odbiorcom na aktywne uczestnictwo na rynku energii. Działania, które wpisują się w nurt energetyki rozproszonej to m.in. cable pooling, czyli współdzielenie przyłącza na kilka instalacji OZE czy linie bezpośrednie, któreumożliwiają przyłączenie źródła energii (najczęściej OZE) bezpośrednio do odbiorcy z pominięciem sieci publicznej.

Reforma funkcjonowania rynku energii

Unia Europejska pracuje nad zmianą kilku aktów prawnych kluczowych dla funkcjonowania europejskiego rynku energii[1]. Reforma unijnego rynku energii elektrycznej (ang. Electricity Market Design – EMD) wymaga formalnego zatwierdzenia przez Radę UE oraz Parlament Europejski w celu wejścia w życie.

EMD ma przeciwdziałać drastycznym wzrostom cen energii oraz uniezależnić rynek od paliw kopalnych. Aby to osiągnąć, przewiduje w szczególności:

• upowszechnienie wykorzystania umów PPA (ang. Power Purchase Agreement), zawieranych bezpośrednio między wytwórcą energii a jej odbiorcą. Są to umowy długoterminowe, co ma chronić odbiorców przed zmiennością cen. Więcej w naszym wpisie: Umowy PPA wsparciem zrównoważonego rozwoju.

• obowiązkowe wykorzystanie kontraktów różnicowych w przypadku finansowanych publicznie projektów związanych z energią odnawialną i energią jądrową. Jednocześnie korzyści z tytułu działania tych kontraktów mają uzyskiwać także odbiorcy końcowi;

• umożliwienie wprowadzenia przez państwa członkowskie nowych systemów wsparcia, zwłaszcza w odniesieniu do odpowiedzi odbioru i magazynowania;

• wprowadzenie usprawnień w monitoringu rynku energii (łatwiejsze przewidzenie ilości wytworzonej energii);

• możliwość ogłoszenia regionalnego lub ogólnounijnego kryzysu związanego z cenami energii, co będzie umożliwiało wprowadzenie m.in. cen energii poniżej ich kosztów.

Ambitne założenia dla odnawialnych źródeł energii oraz efektywności energetycznej

W drugiej połowie 2023 r. weszły w życie dwa najważniejsze dla transformacji energetycznej akty – znowelizowana dyrektywa w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (dyrektywa RED III[2]) oraz nowa dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej (dyrektywa EED[3]). Transpozycja obu dyrektyw w państwach członkowskich ma się odbyć, z pewnymi wyjątkami, do 2025 r. W konsekwencji 2024 r. będzie – a przynajmniej powinien być – czasem, w którym konsultowane i przygotowywane będą krajowe regulacje prawne wdrażające dyrektywy.

Poniżej najważniejsze założenia nowych regulacji.

Dyrektywa RED III:

• wzrost ogólnego udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w UE w 2030 r. – z dotychczasowych 32% do 42,5% (cel postulowany, niewiążący – 45%);

• wyznaczenie celu minimum 49% udział energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w budynkach na poziomie UE. Ma temu sprzyjać wykorzystanie m.in. efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych w nowych lub remontowanych budynkach;

• nowe cele dla sektora transportu do 2030 r. – dostawcy paliw będą zobowiązani, aby do sektora transportu dostarczano paliwa odnawialne i odnawialną energię elektryczną w ilości, która doprowadzi do dojścia do 29% udziału energii z OZE w zużyciu energii w tym sektorze albo redukcji emisji gazów cieplarnianych o 14,5%;

• uproszczenie procedur administracyjnych w zakresie nowych instalacji OZE – państwa członkowskie będą zobowiązane do wprowadzenia „obszarów przyspieszonego rozwoju energii ze źródeł odnawialnych”. W ich ramach uzyskanie pozwoleń niezbędnych do budowy instalacji OZE ma trwać nie dłużej niż 12 miesięcy, a w przypadku offshorowych farm wiatrowych – nie dłużej niż 2 lata.

Dyrektywa EED:

• wspólny dla państw członkowskich cel ograniczenia do 2030 r. zużycia energii końcowej o co najmniej 11,7% w porównaniu z prognozami zużycia energii na 2030 r. sporządzonymi w 2020 r.;

• wprowadzenie obowiązku posiadania systemu zarządzania energią przez przedsiębiorców, których średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 85 TJ (czyli 23 611 MWh);

• zobowiązanie wszystkich przedsiębiorców (także MŚP) do wykonywania audytów energetycznych, jeżeli ich średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat, przekroczyło 10 TJ (ok. 2 778 MWh), a nie mają wdrożonego systemu zarządzania energią. Pierwszy audyt będzie musiał zostać wykonany do 11 października 2026 r., a kolejne co 4 lata.

Kolejne programy i środki na rozwój OZE

Transformacja energetyczna jest w zasadzie niemożliwa bez wsparcia publicznego. Stąd w ramach Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS), już w najbliższym czasie mają zostać uruchomione nabory na pomoc dla przedsiębiorców z zakresu szeroko pojętego OZE, w szczególności:

• FENX.01.01. – dotyczy projektów poprawy efektywności energetycznej (wraz z instalacją OZE) u m.in. średnich i dużych przedsiębiorców. Przewidziana alokacja środków to 188 mln zł.

Aktualnie uruchomienie naboru przewidywane jest na 29.02.2024 r.

• FENX.02.02 – dotyczy realizowanych u przedsiębiorców projektów budowy, przebudowy, modernizacji i rozbudowy OZE z biometanu i biogazu. Przewidziana alokacja środków to 300 mln zł. Wskazany program ma o tyle znaczenie, iż jeszcze „świeże” są znowelizowane przepisy ustawy o OZE dotyczące biometanu[4] – program wsparcia ma zatem przyczynić się do rozwoju tego sektora.

Aktualnie uruchomienie naboru przewidywane jest na 29.02.2024 r.

Nie oznacza to oczywiście końca naborów. W trakcie 2024 r. mają być uruchamiane kolejne programy wspierające przedsiębiorców w transformacji energetycznej i budowaniu zrównoważonej środowiskowo gospodarki.

Programy wsparcia w związku z wysokimi cenami energii w 2023 r.

W 2024 r. część przedsiębiorców w dalszym ciągu będzie mogła skorzystać z rozwiązań dwóch sztandarowych programów wsparcia dla odbiorców energii w związku z gwałtownym wzrostem cen energii w 2023 r., tj.:

• ceny maksymalnej energii elektrycznej – której okres obowiązywania został przedłużony do końca czerwca 2024 r. Wśród uprawnionych odbiorców znajdują się m.in. przedsiębiorcy MŚP. Wysokość ceny maksymalnej została utrzymana na dotychczasowym poziomie i wynosi 693 zł/MWh netto.

• pomocy dla podmiotów energochłonnych – według wcześniejszych zapowiedzi, drugi nabór o pomoc podstawową (do 50% kosztów kwalifikowanych i nie więcej niż 4 mln EUR) miał zostać uruchomiony w lutym 2024 r. Wsparcie dotyczy kosztów energii elektrycznej i gazu poniesionych w drugiej połowie 2023 r. Program jest przeznaczony dla przedsiębiorców, którzy w szczególności spełniają warunek energochłonności (łączne koszty zakupu energii elektrycznej i gazu ziemnego w 2021 r. stanowią nie mniej niż 3% wartości produkcji sprzedanej) oraz prowadzili przeważającą działalność w jednej lub wielu podklasach PKD w sekcji B lub C w ostatnim zamkniętym roku obrotowym.

Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia w obszarze prawa energetycznego, zachęcamy do kontaktu.

[1] M.in. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/942 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiające Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 z dnia 18 października 2023 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2018/2001, rozporządzenie (UE) 2018/1999 i dyrektywę 98/70/WE w odniesieniu do promowania energii ze źródeł odnawialnych oraz uchylająca dyrektywę Rady (UE) 2015/652

[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955

[4] Art. 7 ust. 1 pkt 2) ustawy o OZE, który w znowelizowanym brzmieniu wszedł w życie 01.10.2023 r.