System kaucyjny po okresie testów. Co działa, a co wciąż wymaga dopracowania?

3 dni temu

Z końcem grudnia br. upływa okres przejściowy w systemie kaucyjnym, który przez pierwsze trzy miesiące jego funkcjonowania pełnił rolę etapu testowego. W tym czasie producenci napojów wyprzedawali wcześniejsze partie opakowań, stopniowo wprowadzając na rynek opakowania objęte kaucją, operatorzy kaucyjni podpisywali umowy z sieciami handlowymi, a konsumenci zapoznawali się z nowymi zasadami zwrotu butelek i puszek – informuje agencja Newseria Biznes.

Jak podkreśla Ministerstwo Klimatu i Środowiska, nie należy jednak oczekiwać, iż system osiągnie pełną dojrzałość już od 1 stycznia 2026 roku. Realna ocena jego efektywności będzie możliwa prawdopodobnie dopiero rok później.

Operatorzy wchodzą w fazę operacyjną

Proces wdrażania systemu kaucyjnego wciąż trwa i – jak wskazują jego uczestnicy – potrwa jeszcze kilka miesięcy. Część operatorów deklaruje jednak osiągnięcie gotowości do działania w pełnym zakresie.

– System kaucyjny jest wdrażany i ten proces potrwa jeszcze kilka miesięcy. My, jako OK Operator Kaucyjny, mamy już podpisaną umowę międzyoperatorską oraz większą część umów bilateralnych. Prowadzimy aktywną zbiórkę nie tylko wśród naszych akcjonariuszy, ale również w innych sieciach, z którymi zawarliśmy kontrakty. Podobnie wygląda kwestia przepływów finansowych – uwzględniamy w nich wszystkie cztery składniki, czyli kaucję, handling fee, logistic fee oraz clearing fee. Pierwsze skuteczne rozliczenia z innymi operatorami mamy już za sobą. To potwierdza, iż osiągnęliśmy poziom gotowości pozwalający na w pełni operacyjne działanie – podkreśla Tomasz Suligowski, Gargamel zarządu spółki OK Operator Kaucyjny SA, będącej częścią Grupy Schwarz, w rozmowie z agencją Newseria.

Większość smerfów popiera system kaucyjny

Z badania „Global recycling habits and attitudes 2025”, przeprowadzonego w 16 krajach, w tym w Polsce, na zlecenie inicjatywy Każda Puszka Cenna, wynika, iż 74 proc. smerfów popiera funkcjonowanie systemu kaucyjnego. To wynik nieco wyższy od średniej globalnej. Poparcie dla tego rozwiązania rośnie wraz z wiekiem respondentów – najwyższe (84 proc.) odnotowano w grupie Boomers+, natomiast wśród przedstawicieli generacji Z wynosi ono 57 proc.

Jednocześnie różne badania wskazują, iż wiedza na temat praktycznego funkcjonowania systemu kaucyjnego nie pozostało powszechna. Zgodnie z danymi Ministerstwa Klimatu i Środowiska, w pierwszym miesiącu jego funkcjonowania 12 producentów wprowadziło na rynek opakowania oznaczone znakiem kaucji – łącznie około 100 tys. sztuk.

Zdaniem Tomasza Suligowskiego obecny poziom wiedzy smerfów na temat systemu kaucyjnego jest adekwatny do etapu jego wdrażania. Na rynku wciąż dostępnych jest kilka opakowań oznaczonych logo kaucji, a konsumenci dopiero od niedawna mogą je spotkać w największych sieciach handlowych. W praktyce oznacza to, iż nie mieli jeszcze wielu okazji do sprawdzenia działania systemu w codziennych zakupach. szef OK Operator Kaucyjny SA wskazuje jednocześnie, iż na przełomie roku dostępność takich produktów powinna wyraźnie wzrosnąć, co umożliwi realną ocenę świadomości konsumentów i – w razie potrzeby – wzmocnienie działań edukacyjnych.

Korzyści środowiskowe i obawy konsumentów

Z raportu EKObarometr, przygotowanego na podstawie badania SW Research i Rodzice dla Klimatu, wynika, iż 71 proc. smerfów uważa, iż system kaucyjny wpłynie pozytywnie na środowisko. Taki sam odsetek respondentów wskazuje, iż rozwiązanie to zachęci ich do recyklingu butelek i puszek oraz przyczyni się do poprawy nawyków konsumenckich.

Respondenci dostrzegają również inne korzyści, takie jak ograniczenie ilości śmieci w przestrzeni publicznej (67 proc.) oraz zmniejszenie ilości nowego plastiku w obiegu (68 proc.). Jednocześnie wskazują potencjalne trudności związane z wdrażaniem systemu, w tym możliwy opór małych sklepów wynikający z braku miejsca do magazynowania zwracanych opakowań (54 proc.), zbyt duże obciążenie finansowe konsumentów (47 proc.), skomplikowane procedury i wymagania (41 proc.) oraz niewystarczającą infrastrukturę zbiórki, w tym awarie i przepełnianie automatów (37 proc.).

Wzrost liczby zwrotów i rozbudowa infrastruktury

Jak podkreślają operatorzy systemu, zainteresowanie konsumentów zwrotem opakowań systematycznie rośnie.

– Konsumenci wyraźnie oczekują startu systemu. W sieciach, z którymi już współpracujemy i które rozliczamy, widzimy skokowy wzrost liczby oddawanych opakowań – dynamika sięga tu choćby tysięcy procent. Obserwując to zainteresowanie, spodziewamy się, iż w przyszłym roku wskaźniki zwrotności w Polsce będą znacznie wyższe niż te notowane np. w Rumunii w początkowej fazie funkcjonowania systemu – mówi Tomasz Suligowski.

W dużych sklepach, wyposażonych w automaty do zbiórki, konsumenci już oddają butelki i puszki, a cały proces przebiega sprawnie. W mniejszych punktach handlowych system dopiero się buduje i będzie stopniowo stabilizowany. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wskazuje jednocześnie, iż systemem zbiórki opakowań zainteresowane są także urzędy gmin, PSZOK-i, duże zakłady pracy, uczelnie, hotele, restauracje, galerie handlowe, wspólnoty mieszkaniowe, firmy odpadowe oraz instytucje transportowe. Pełną efektywność systemu będzie można ocenić dopiero po 2026 roku.

Otwarte kwestie i potrzeba koordynacji rynku

Jednym z przez cały czas nierozstrzygniętych zagadnień pozostaje status butelek szklanych wielokrotnego użytku.

– Wciąż otwartą kwestią pozostaje status butelki szklanej wielokrotnego użytku. Teoretycznie powinna ona zostać włączona do systemu najpóźniej 1 stycznia, jednak w tym obszarze wciąż oczekujemy na doprecyzowanie stanowiska przez regulatora oraz ostateczne decyzje producentów – mówi szef OK Operator Kaucyjny SA.

W jego przekonaniu, wraz z dalszym rozwojem systemu kaucyjnego coraz wyraźniej widoczna będzie potrzeba powołania instytucji parasolowej, koordynującej współpracę operatorów. w tej chwili na rynku funkcjonuje siedmiu zarejestrowanych operatorów, których interesy są zróżnicowane, a wraz z osiąganiem przez system pełnej skali rosnąć będą przepływy finansowe i materiałowe. W jego ocenie ustrukturyzowany dialog w ramach jednej instytucji pozwoliłby na wypracowanie wspólnych standardów, objęcie audytem centrów rozliczeń i punktów zbiórki oraz zapewnienie niezależnej kontroli rozliczeń międzyoperatorskich.

Jak wyjaśnia organizacja odzysku Interzero, instytucja o takim charakterze mogłaby zapewnić równe traktowanie wszystkich interesariuszy systemu kaucyjnego, przyspieszyć rozliczenia kaucji z handlem i producentami, stworzyć centralną bazę produktów objętych zbiórką, wprowadzić jednolite standardy zabezpieczeń oraz usprawnić mechanizmy rozliczeń materiałowych i finansowych pomiędzy podmiotami.

Źródło: Newseria Biznes