Summa teologii po polsku. Trzy tomy otwierające wielkie dzieło Tomasza już dostępne

8 miesięcy temu

W sprzedaży są już trzy kolejne tomy Dzieł wszystkich św. Tomasza z Akwinu. To tomy 15-17, zawierające początkową część Summy teologii. Summa teologii św. Tomasza z Akwinu (znana też jako Suma teologiczna) to jego najważniejsze i najsłynniejsze dzieło. Pracował nad nim przez siedem ostatnich lat życia. Należy ono do klasyki filozofii i teologii, a jednocześnie jest jednym z najbardziej wpływowych tekstów w kulturze Zachodu.

Św. Tomasz w swojej pracy wykorzystał średniowieczny gatunek „summy”, który miał na celu pełne, syntetyczne i zwięzłe przedstawienie jakiejś dziedziny. W zamyśle Akwinaty dzieło to miało być przeznaczone dla początkujących – choć prawdopodobnie w trakcie pracy przekroczyło te zamierzenia. Tak pisał o tym w prologu do Summy:

Najogólniejszy plan całości Summy przedstawia się często jako wielki kolisty ruch „wyjścia i powrotu”. Punktem wyjścia jest Bóg, od którego pochodzi stworzony świat i człowiek. Człowiek powraca następnie ku Bogu wraz z całym stworzeniem przez swoje czyny i zbawczą pomoc Jezusa Chrystusa, działającego w Kościele poprzez sakramenty. W związku z tym Summa jest podzielona na trzy główne części. Pierwsza (I) mówi o Bogu i Jego przymiotach oraz o stworzeniu; druga (II) mówi o ludzkich czynach, jest poświęcona moralności i dzieli się na dwie mniejsze. Trzecia część (III) mówi o tajemnicach życia Chrystusa i o sakramentach.

Tom XV „Dzieł wszystkich” to sam początek Summy. Rozpoczyna się rozważaniem o naturze teologii, a następnie przedstawia kwestie związane z istnieniem Boga i jego przymiotami. Znajdziemy tu m.in. słynne „pięć dowodów” na istnienie Boga. Św. Tomasz omawia pytania o prostotę Boga, Jego doskonałość, dobroć, nieskończoność, niezmienność, wiedzę, miłość i wszechmoc. Podobnie jak w innych swoich dziełach stara się przy tym zharmonizować treść objawienia chrześcijańskiego z klasyczną grecko-łacińską filozofią.

Tom XVI jest poświęcony Trójcy Świętej i stworzeniu. Część mówiąca o Trójcy Świętej należy do najważniejszych, a jednocześnie najtrudniejszych fragmentów Summy. Najważniejszych, ponieważ dotyczy prawdy będącej w samym sercu chrześcijańskiego objawienia. Zalicza się także do najtrudniejszych, ponieważ ma spekulatywny i dość techniczny charakter – św. Tomasz używa całego swego intelektualnego kunsztu, by dzięki analogii ukazać wierzącym to, co dla nas pojmowalne z tajemnicy Boga w Trójcy. Myśl Akwinaty ogniskuje się wokół pojęcia Osób w Trójcy jako „relacji bytujących samoistnie”. Analizuje on teologicznie pojęcia osoby, relacji, pochodzenia Osób w Trójcy i inne zagadnienia najważniejsze dla tego tematu.

Tom XVII obejmuje kwestie Summy teologii, w których św. Tomasz kontynuuje rozważania o stworzeniu. Omawia w nich zagadnienie wielości i różnorodności stworzeń (kwestia 47) oraz naturę dobra i zła (kwestie 48–49). Rozważa stworzenia czysto duchowe, tj. aniołów (kwestie 50–64), a następnie cielesne (kwestie 65–74). Ta ostatnia część stanowi w dużej mierze komentarz do opisu sześciu dni stworzenia z Księgi Rodzaju.