Sprzedaż na raty – treść, przedmiot i wzór umowy

Jeśli chcesz wiedzieć czym się charakteryzuje sprzedaż na raty, jakie elementy powinna zawierać umowa i jak od niej odstąpić, to przeczytaj niniejszy artykuł.

Sprzedaż rzeczy

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cen [por. 535 § 1 Kodeksu cywilnego].

Przedmiotem sprzedaży mogą być nie tylko dowolne rzeczy ruchome i nieruchome, np. komputer, samochód, dom jednorodzinny, mieszkanie, nieruchomość gruntowa, ale również energia, prawa oraz wody pożytki, zwierzęta czy też zbiory rzeczy i praw.

Stronami umowy sprzedaży są:

• sprzedający;
• kupujący.

Do obowiązków sprzedawcy należy:

• przeniesienie własności przedmiotu umowy na kupującego, który zwykle zostaje zawarty w momencie zawarcia umowy sprzedaży;
• wydanie przedmiotu umowy.

Do obowiązków kupującego należy:

• odebranie przedmiotu umowy;
• zapłata ceny za otrzymany przedmiot umowy.

Warto zapamiętać, iż cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia, a o ile z okoliczności wynika, iż strony miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, poczytuje się w razie wątpliwości, iż chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma być kupującemu wydana.

Od umowy sprzedaży istnieje możliwość odstąpienia od niej, w przypadku pozostawiania w zwłoce w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy albo gdy zidentyfikowana zostanie wada w rzeczy sprzedanej.

W zakresie pozostawania w zwłoce, przepisy Kodeksu cywilnego stanowią m.in., iż o ile jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki [por. art. 491 § 1 Kodeksu cywilnego].

Z kolei na zasadnie przepisu art. 492 Kodeksu cywilnego Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na adekwatności zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

Powyższa regulacja znajduje zastosowanie gdy:

• uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym;
• wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na adekwatności zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce [tak A. Lutkiewicz-Rucińska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 492].

Z kolei o ile rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba iż sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, o ile rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady [por. art. 560 § 1 Kodeksu cywilnego].

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest jednostronnym oświadczeniem woli i oznacza, iż strona zrzeka się kwestii zobowiązaniowych wynikających z zawartej umowy – wówczas taka umowa uznawana jest za niezawartą.

Sprzedaż ratalna

Zgodnie z przepisem art. 583 Kodeksu cywilnego:

• Sprzedażą na raty jest dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, o ile według umowy rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny [por. § 1];
• Wystawienie przez kupującego weksli na pokrycie lub zabezpieczenie ceny kupna nie wyłącza stosowania przepisów rozdziału niniejszego [por. § 2].

Przedmiotem sprzedaży ratalnej mogą być nie tylko dowolne rzeczy ruchome i nieruchome, np. komputer, samochód, dom jednorodzinny, mieszkanie, nieruchomość gruntowa, ale również energia, prawa oraz wody pożytki, zwierzęta czy też zbiory rzeczy i praw.

Stronami umowy sprzedaży ratalnej są:

• sprzedający;
• kupujący.

Do obowiązków sprzedawcy należy:

• przeniesienie własności przedmiotu umowy na kupującego, który zwykle zostaje zawarty w momencie zawarcia umowy sprzedaży; wydanie przedmiotu umowy.
• wydanie przedmiotu umowy.

Do obowiązków kupującego należy:

• odebranie przedmiotu umowy;
• zapłata ceny za otrzymany przedmiot umowy w systemie ratalnym.

Rękojmia przy sprzedaży ratalnej

Przepisy Kodeksu cywilnego stanowią, iż odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty może być przez umowę wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne [por. art. 584 Kodeksu cywilnego].

Nie jest dopuszczalne stosowanie klauzul, które mogłyby modyfikować reżim odpowiedzialności sprzedawcy na niekorzyść kupującego poprzez przykładowo ograniczanie lub wyłączanie możliwości skorzystania przez kupującego z uprawnień przysługujących mu na podstawie przepisów o rękojmi [tak K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 31, Warszawa 2023].

Warto w tym miejscu wskazać, iż w przepisach art. 556 i nast. Kodeksu cywilengo uregulowano ogólne kwestie związane z rękojmią. Zgodnie zatem z przepisem art. 556 Kodeksu cywilnego Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, o ile rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).

Z kolei zgodnie z przepisem art. 556(1) § 1 KC, w szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

• nie ma adekwatności, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• nie ma adekwatności, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi obejmuje dwa rodzaje wad: fizyczne i prawne. Wada fizyczna rzeczy uregulowana została w art. 556(1) KC, natomiast wada prawna – w art. 556(3) KC. Ustawodawca nie definiuje samego pojęcia wady. W orzecznictwie podkreśla się, iż wada nie może być jednocześnie wadą fizyczną i prawną [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2018 r., sygn.. akt IV CSK 323/17].

Z kolei jeżeli chcesz wiedzieć czym jest gwarancja przy sprzedaży, to przeczytaj ten artykuł.

Zapłata ceny – płatność ratalna

Cechą charakterystyczną dla sprzedaży rzeczy na raty jest płatność ceny w ratach. Cena sprzedaży danego przedmiotu jest z góry znana stronie kupującej, jednakże płacona jest ona w ratach, a ich wymagalność określana jest przepisami umowy sprzedaży. Warto jednak pamiętać, iż nie zawsze należy trzymać się sztywno harmonogramu spłaty nabytego przedmiotu, albowiem możliwa jest zapłata ceny przed jej terminem.

Kupujący może płacić raty przed terminem płatności. W razie przedterminowej zapłaty kupujący może odliczyć kwotę, która odpowiada wysokości stopy procentowej obowiązującej dla danego rodzaju kredytów Narodowego Banku Polskiego [por. art. 585 Kodeksu cywilnego].

Celem powyższego przepisu jest wyłączenie możliwości umownego wprowadzenia zakazu zapłaty raty przed terminem płatności, co oznacza, iż możliwa jest wcześniejsza spłata zobowiązania (ceny) przez kupującego. W literaturze, co szczególnie istotne, wskazuje się, iż prawo do zapłaty raty przed terminem płatności i korzyści z tym związane po stronie kupującego nie wiążą się z koniecznością nadpłacenia raty w pełnej wysokości. Wystarczające jest nadpłacenie jedynie części kolejnej raty, odliczając równocześnie przy wpłacie odpowiednią część zaoszczędzonych odsetek [tak M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022].

Zastrzeżenie wymagalności i odstąpienie od umowy

Zgodnie z przepisem 586 Kodeksu cywilnego:

• Zastrzeżenie natychmiastowej wymagalności nieuiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminom poszczególnych rat jest skuteczne tylko wtedy, gdy było uczynione na piśmie przy zawarciu umowy, a kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat, łączna zaś suma zaległych rat przewyższa jedną piątą część umówionej ceny [por. §1];
• Sprzedawca może odstąpić od umowy z powodu niezapłacenia ceny tylko wtedy, gdy kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat, a łączna suma zaległych rat przewyższa jedną piątą część umówionej ceny. W wypadku takim sprzedawca powinien wyznaczyć kupującemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy [por. §2];
• Postanowienia umowne mniej korzystne dla kupującego są nieważne. Zamiast nich stosuje się przepisy niniejszego artykułu [por. §3].

Gdy dojdzie do wystąpienia po stronie kupującego zwłoki z zapłatą ceny w przypadku zawarcia umowy sprzedaży na raty, to powyższy przepis uregulował dwie kwestie związane z ochroną sprzedawcy, tj.:

• możliwość kontraktowego zastrzeżenia natychmiastowej wymagalności nieuiszczonej ceny na wypadek uchybienia terminom poszczególnych rat;
• możliwość odstąpienia od umowy z powodu niewywiązywania się przez kupującego z obowiązku zapłaty ceny.

Z przepisu art. 586 § 2 Kodeksu cywilnego wynika prawo do odstąpienia od umowy, które wywołuje skutki ex tunc, czyli czynność prawna uważana jest za niebyłą od samego początku. Jednakże istotne jest zapamiętanie tego, kiedy sprzedawca będzie mógł odstąpić od umowy – albowiem taka możliwość zachodzi tylko wówczas, gdy kupujący jest w zwłoce z zapłatą co najmniej dwóch rat, a łączna suma zaległych rat przewyższa 1/5 całej ceny sprzedaży. CO szczególnie istotne nie muszą to być raty następujące po sobie, istotne jest aby chodziło tu o co najmniej dwie raty. W takiej sytuacji przepis wymaga, aby sprzedawca wyznaczył kupującemu odpowiedni termin dodatkowy dla zapłacenia zaległości z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu tak wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. Należy zapamiętać, iż niespełnienie powyższych warunków uniemożliwia sprzedawcy skuteczne odstąpienie od umowy.

Jeśli dojdzie już do odstąpienia skutecznego od umowy, to analogicznie jak w przypadku sprzedaży strony mają obowiązek zwrócić sobie wzajemnie to, co otrzymały od siebie wzajemnie na podstawie zawartej uprzednio umowy, a odstępujący może także żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Z kolei kupujący jako konsument ma 14 dni na złożenie ewentualnego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Z kolei termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa biegnie:

• od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta albo
• od dnia zawarcia umowy.

Pierwsze rozwiązanie stosuje się do umów, które zobowiązują przedsiębiorcę do przeniesienia własności rzeczy i do jej wydania konsumentowi, z kolei drugie dotyczy wszystkich pozostałych umów.

Sprzedaż na kredyt

Przepis art. 588 Kodeksu cywilnego stanowi, że:

• Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio w wypadkach, gdy rzecz ruchoma zostaje sprzedana osobie fizycznej korzystającej z kredytu udzielonego w tym celu przez bank, o ile kredyt ten ma być spłacony ratami, a rzecz została kupującemu wydana przed całkowitą spłatą kredytu [por. §1];
• Do zabezpieczenia roszczeń banku, który kredytu udziela, przysługuje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczy sprzedanej, dopóki rzecz znajduje się u kupującego [por. §2];
• Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy ponosi wyłącznie sprzedawca [por. §3].

Z powyższego wynika, że:

• bank udziela kredytu w celu sfinansowania nabycia przez osobę fizyczną rzeczy ruchomej;
• udzielany kupującemu kredyt spłacany jest w systemie ratalnym;
• rzecz zostaje wydana kupującemu przez sprzedawcę jeszcze przed całkowitą spłatą kredytu.
• ustawowym zabezpieczeniem roszczeń z tytułu umowy kredytowej jest ustawowe prawo zastawu, które przysługuje bankowi na rzeczy sprzedanej.

Wzór umowy sprzedaży na raty

Wzór umowy sprzedaży na raty możesz pobrać tutaj.

Podsumowanie

Sprzedaż na raty stanowi niewątpliwie atrakcyjną formę sprzedaży, w sytuacji gdy kupujący nie ma możliwości jednorazowego nabycia i opłacenia przedmiotu zakupu. Warto jednak pamiętać, iż obowiązkiem Kupującego jest uiszczanie rat zgodnie z przyjętym w umowie harmonogramem, albowiem zaległość w postaci już dwóch rat daje sprzedawcy możliwość do odstąpienia od umowy.

Jeśli chcesz wiedzieć jak wygląda proces odstąpienia od umowy zawartej na odległość, to przeczytaj ten artykuł.