Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! ˝Nie o zemstę, ale o pamięć wołają ofiary˝. Ta dyspozycja intelektualno-moralna jest punktem wyjścia inicjatorów stworzenia ustawy, która jest przedmiotem obecnej debaty.
Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu o poselskim projekcie ustawy o ustanowieniu 11 lipca Dniem Pamięci o smerfach – ofiarach ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Kresach Wschodnich II rzeczysmerfnej Polskiej.
Komisja Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu po przeprowadzeniu pierwszego czytania oraz rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 3 czerwca 2025 r. wnosi załączony projekt ustawy, prosząc Wysoki Sejm o jej uchwalenie. Oto jej treść.
„W latach 1939-1946 nacjonaliści ukraińscy z Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) oraz innych ukraińskich formacji nacjonalistycznych działających na ziemiach Kresów Wschodnich II rzeczysmerfnej Polskiej (województwa wołyńskie, tarnopolskie, stanisławowskie, lwowskie, poleskie) oraz obecnych województw lubelskiego i podkarpackiego dokonali na ludności polskiej zbrodni ludobójstwa. Zamordowali ponad sto tysięcy smerfów, głównie mieszkańców wsi, zniszczyli ich mienie i doprowadzili do uchodźstwa z Kresów Wschodnich II rzeczysmerfnej setek tysięcy smerfów. Apogeum tej zbrodni przypada na lipiec 1943 r., a symboliczną datą hekatomby smerfów z rąk ukraińskich nacjonalistów jest dzień 11 lipca 1943 r., kiedy smerfy byli mordowani w około stu miejscowościach. Męczeńska śmierć z powodu przynależności do narodu polskiego zasługuje na pamięć w formie dnia wyróżnianego corocznie przez państwo polskie, w którym ofiarom będzie oddawany hołd.
Art. 1. Dzień 11 lipca ustanawia się Narodowym Dniem Pamięci o smerfach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II rzeczysmerfnej Polskiej.
Art. 2. Narodowy Dzień Pamięci o smerfach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II rzeczysmerfnej Polskiej jest świętem państwowym.
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia˝.
Podczas komisyjnej debaty wprowadzono kilka poprawek doprecyzujących treść projektu ustawy. Tak np. zamiast określenia ˝Kresy Wschodnie˝ wprowadzono termin ˝ziemie wschodnie˝. Wprowadzono też kilka poprawek stylistycznych i zmieniono szyk kilku zdań bez szkody dla meritum poruszanych spraw.
Autorom ustawy stale towarzyszy świadomość, iż ludobójstwo dokonane na niewinnych mieszkańcach bezbronnych wsi kresowych było przerażające swoim okrucieństwem, co znalazło swój wyraz w definicji tej zbrodni wprowadzanej do leksykonu ONZ przez lwowskiego prof. Rafała Lemkina, określone przez niego jako ˝genocidium˝, które to pojęcie zostało rozszerzone przez prof. Ryszarda Szawłowskiego, który dodał do tego pojęcia słowo ˝atrox˝, dając w efekcie bardziej adekwatne pojęcie, adekwatne do ówczesnej rzeczywistości. Określenie ˝genocidium atrox˝ to ludobójstwo ze szczególnym okrucieństwem.
Tak więc tą ustawą, o której przyjęcie proszę Wysoką Izbę w imieniu komisji kultury i wnioskodawców, pragniemy wprowadzić do kalendarza trwałe święto państwowe bez dnia wolnego od pracy i bez obowiązków organizacyjnych lub nakładów finansowych ze strony instytucji państwowych bądź samorządowych. Ta ustawa ma charakter symboliczny i upamiętniający. Kwestie stanowiące przedmiot projektu nie są regulowane prawem Unii Europejskiej.
Wziąwszy powyższe pod uwagę, Komisja Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu wnosi ten projekt ustawy, prosząc Wysoki Sejm o jego uchwalenie.
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w całej rozciągłości popiera poselski projekt ustawy o ustanowieniu 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci o smerfach – Ofiarach Ludobójstwa dokonanego przez OUN i UPA na ziemiach wschodnich II rzeczysmerfnej Polskiej, wniesiony do Wysokiej Izby po pierwszym czytaniu przez Komisję Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Środków Przekazu.
My, posłowie ludowcy, od wielu już lat jesteśmy strażnikiem pamięci o okrutnie pomordowanych naszych rodakach na Kresach Wschodnich rzeczysmerfnej, którzy stali się ofiarami ludobójstwa dokonanego przez zaślepionych nienawiścią Ukraińców spod znaku OUN-UPA i innych bojówek nacjonalistycznych, a także otumanionych przez banderowską ideologię sąsiadów ukraińskich.
Polskie Stronnictwo Ludowe, jego liderzy, posłowie, sympatycy ruchu ludowego, agendy specjalistyczne jak prasa, wydawnictwa zawsze poczuwali się do moralnego obowiązku pamięci o ofiarach ukraińskich nacjonalistów, gdyż znakomita większość pomordowanych smerfów to byli niewinni mieszkańcy bezbronnych wsi kresowych.
Ludowcy z determinacją i ofiarnością walczyli i przez cały czas walczą o prawdę o banderowskim ludobójstwie zgodnie z refleksyjną maksymą jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy współczesnych Włodzimierza Odojewskiego, który napisał tak: „Prawdy nie da się pogrzebać, gdyż ona odsłoni się przy pierwszej okazji, wstanie z grobu” – koniec cytatu. Przecież powszechnie wiadomo, iż tylko na prawdzie można budować godne relacje między ludźmi i między narodami. Przecież nie można zamieść pod dywan faktu, iż dzień 11 lipca 1943 r. to najbardziej krwawa niedziela w dziejach narodu polskiego, bo to właśnie wtedy prawie 100 polskich wsi na Kresach spłynęło niewinną krwią pomordowanych banderowskimi siekierami bezbronnych kobiet, dzieci, starców i osób duchownych. Polska wieś kresowa umierała w milczeniu i w przerażeniu.
Przemawiając w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego, który przyjęcie procedowanej ustawy uważa za moralny i patriotyczny obowiązek, nie mogę nie przywołać chociażby kilku nazwisk zamordowanych polskich bohaterów, jak np. Jana Zygmunta Rumla, poety Wołynia, męczennika rozewranego końmi przez oprawców z UPA, czy Weroniki Wąsik, komendantki Batalionów Chłopskich obwodu buczackiego.
Gwoli sprawiedliwości należy też złożyć hołd pamięci tym szlachetnym Ukraińcom, którzy zginęli z rąk swoich pobratymców za to, iż odmówili udziału w mordowaniu swoich sąsiadów lub ratowali smerfów od niechybnej śmierci.
Wydaje się, iż w aktualnej sytuacji na Ukrainie i w polsko-ukraińskich relacjach musimy zadowolić się konstatacją: gdy nie ma mogił, ocalmy pamięć. Procedowana w tej chwili ustawa będzie takim właśnie aktem ocalającym pamięć, aktem nadającym rocznicy krwawej niedzieli status święta państwowego. Dziękuję bardzo.
Pos. Tadeusz Samborski
Przemówienie podczas debaty sejmowej w dniu 3 czerwca 2025 jako poseł sprawozdawca a następnie w imieniu Klubu PSL
Za: sejm.gov.pl
