Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania

Opis stanu faktycznego

Sąd Najwyższy, wyrokiem z 11.9.2024 r., II KK 47/24, Legalis, po rozpoznaniu kasacji obrońcy skazanego, uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w W z 22.3.2023 r., II AKa 278/22 i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Uchylając to orzeczenie, Sąd Najwyższy na podstawie art. 249 § 1 KPK w zw. z art. 258 § 2 KPK, zastosował wobec M.B., a także drugiego oskarżonego D.K. tymczasowe aresztowanie na okres 3 miesięcy, tj. do 10.12.2024 r.

Zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania po wydaniu wyroku w wyniku rozpoznania kasacji złożył obrońca oskarżonego M.B.

Obrońca zaskarżonemu postanowieniu Sądu Najwyższego, orzekającego w pierwszej instancji, zarzucił naruszenie:

1. art. 94 § 1 pkt 4 KPK poprzez niewskazanie jako podstawy prawnej wydanego postanowienia treści przepisu art. 538 § 2 KPK, który znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, podczas gdy art. 94 § 1 pkt 4 KPK wymaga podania wyczerpującej podstawy prawnej;
2. art. 249 § 3 KPK poprzez zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, bez przesłuchania oskarżonego, który nie ukrywał się i nie był nieobecny w kraju, podczas gdy zastosować jakikolwiek środek zapobiegawczy można wyłącznie po przesłuchaniu oskarżonego, niezależnie od etapu postępowania, na jakim środek ten się stosuje, co przesądza o obciążeniu skarżonego orzeczenia bezwzględną przesłanką odwoławczą, określona w art. 439 § 1 pkt 11 KPK;
3. art. 367 KPK w zw. z art. 458 KPK w zw. z art. 518 KPK poprzez nieumożliwienie wypowiedzenia się obrońcy co do zasadności stosowania środków zapobiegawczych wobec oskarżonego, podczas gdy była to kwestia podlegająca rozstrzygnięciu;
4. dodatkowo, wobec wyznaczenia granic zaskarżenia zarzutami odwoławczymi (art. 433 § 1 KPK), zważywszy na niemożność ustalenia okoliczności, która ma doniosłe znaczenie z perspektywy oceny możliwości stosowania tymczasowego aresztowania, zarzucił naruszenie art. 41 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 251 § 4 KPK, poprzez niedoręczenie oskarżonemu postanowienia o tymczasowym aresztowaniu w ciągu 24 godzin (potwierdzenie tego stanu rzeczy skutkować będzie musiało zwolnieniem tymczasowo aresztowanego), podczas gdy wymóg taki płynie z przywołanych przepisów.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy w sprawie M.B. oskarżonego z art. 148 § 2 KK i inne po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 2.10.2024 r., zażalenia obrońcy oskarżonego na wyrok Sądu Najwyższego z 11.9.2024 r., II KK 47/24, Legalis, w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania na okres trzech miesięcy na podstawie art. 437 § 1 KPK w zw. z art. 518 KPK oraz art. 538 § 2 KPK utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie SN

Zażalenie obrońcy oskarżonego M. B. nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem Sąd Najwyższy a quo w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia trafnie wskazał, iż w sprawie potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego izolacyjnym środkiem zapobiegawczym znajduje swoją podstawę w przepisach art. 249 § 1 KPK i art. 258 § 2 KPK.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego niejednokrotnie podkreślano, iż „w nowelizacji przepisów postępowania karnego z 2016 r. ustawodawca powrócił do rozwiązania, w którym grożąca oskarżonemu surowa kara w warunkach art. 258 § 2 (KPK) stanowi samodzielną przesłankę szczególną stosowania tymczasowego aresztowania”. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z 19.1.2012 r., I KZP 18/11, Legalis, stwierdzając, iż „podstawy stosowania tymczasowego aresztowania, określone w art. 258 § 2 KPK, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 249 § 1 i art. 257 § 1 KPK i przy braku przesłanek negatywnych określonych w art. 259 § 1 i 2 KPK, stanowią samodzielne przesłanki szczególne stosowania tego środka zapobiegawczego” (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z 26.8.2020 r., III KZ 48/20, Legalis oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 5.1.2022 r., IV KZ 57/21, Legalis).

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w zaskarżonym postanowieniu, za stosowaniem środka o charakterze izolacyjnym przemawiają okoliczności przypisanego oskarżonemu czynu, obawa utrudniania postępowania oraz wymiar orzeczonej kary więzienia w rozmiarze 25 lat. Została więc spełniona ogólna przesłanka stosowania środków zapobiegawczych, natomiast zarzucenie oskarżonemu popełnienia zbrodni wskazuje na spełnienie szczególnej przesłanki z art. 258 § 2 KPK W takiej sytuacji istotnie tylko najsurowszy środek zapobiegawczy zabezpieczy prawidłowy przebieg postępowania sądowego przed Sądem II instancji. Zwięzłość części motywacyjnej zaskarżonego rozstrzygnięcia nie zmienia dokonanych ocen. Sąd Najwyższy wydając postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w oparciu o treść m.in. art. 538 § 2 KPK nie jest zobligowany do przesłuchania oskarżonego i nie można uznać, co zawarł skarżący w zarzutach wniesionego środka zaskarżenia, aby zachodziła jakakolwiek bezwzględna przesłanka odwoławcza określona w przepisach prawa procesowego, w tym zawarta w art. 439 § 1 pkt 11 KPK, bądź też aby doszło do naruszenia norm gwarancyjnych procesu karnego względem M.B. Ponadto nie zachodzą negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania, określone w przepisie art. 259 KPK ani nie aktualizuje się stan z art. 257 § 1 KPK.

Komentarz