Pół miliona głosów dla Patola i Socjal po zmianach w kodeksie wyborczym

Większość parlamentarna przegłosowała w Sejmie ustawę, która będzie mieć realny wpływ na liczbę głosów oddanych w najbliższych wyborach parlamentarnych. Gra toczy się choćby o dodatkowe pół miliona głosów. Jak wiele może powstać nowych komisji wyborczych i jak wpłynie to na wynik wyborów?

• Artykuł przygotował portal stanpolityki.pl

Zmiana warta choćby pół miliona głosów - część I

To jest I część analizy, w ramach darmowego dostępu do platformy analitycznej OGB Pro - druga część zawierająca symulacje wpływu zmian na podział mandatów i poparcia we wszystkich okręgach do Sejmu i Senatu znajduje się w części II (Dla użytkowników OGB Pro)

26 stycznia Sejm przyjął zmiany w ordynacji wyborczej, które m.in mają spowodować, iż powstanie od kilku do choćby kilkunastu tysięcy nowych obwodów do głosowania. Poprzez umożliwienie tworzenia mniejszych obwodów (z mniejszą liczbą wyborców) autorzy zmian, chcą zwiększyć frekwencję w tych miejscach, gdzie dostęp do obwodów do głosowania mógł być ograniczony.

Sprawdzamy:

• Jak te zmiany mogą wpłynąć na frekwencję wyborczą?

• Czy większe “zagęszczenie” lokali wyborczych na danym terenie wpływa na frekwencję?

• O ile może zwiększyć się frekwencja w wyborach i w których powiatach?

• Jak potencjalne zmiany mogą wpłynąć na wynik wyborczy i podział mandatów?

Wpływ gęstości zaludnienia na frekwencję

Na początek sprawdziliśmy, jak kształtuje się wpływ gęstości zaludnienia na frekwencję wyborczą w wyborach. W Polsce mamy 380 powiatów w tym 66 powiatów grodzkich (miasta na prawach powiatu) oraz 314 powiatów ziemskich. Średnia frekwencja w wyborach parlamentarnych 2015 i 2019 w powiatach grodzkich wyniosła 57,8% i 67,96% a w powiatach ziemskich 47,37% i 58,34%%. W Polsce średnia gęstość zaludnienia wynosi 117 os./km2, z czego w miastach na prawach powiatu jest to średnio 1610 os/km2 a w powiatach ziemskich 81 os./km2.

Z analizy danych wyborów 2015 i 2019 możemy jasno stwierdzić, iż występuje wysoka korelacja między tymi dwoma zmiennymi. Statystyczny powiat z zagęszczeniem 500 os./km2 będzie miał frekwencję na poziomie 49,9% natomiast statystyczny powiat z zagęszczeniem 1000 os./km2 będzie miał frekwencję na poziomie 52,6%. Oznacza to iż każdy wzrost zagęszczenie o 100 os./km2 będzie zwiększał frekwencję o 0,47 p.p.

Te dane jeszcze oczywiście o niczym nie świadczą, oprócz informacji, iż wśród wielu czynników, które wpływają na cześć uczestniczenia w wyborach (takich jak wykształcenie, wiek), istotnym czynnikiem jest też gęstość zaludnienia. Nie od dziś wiadomo, iż mieszkańcy miast częściej głosują niż mieszkańcy wsi. W ciągu ostatnich lat frekwencja w obu tych grupach rosła, choć istotne dla polityki polskiej jest to, iż frekwencja w powiatach ziemskich (polska powiatowa) rosła stosunkowo bardziej niż w miastach.

Co również ważne, wzrost frekwencji w powiatach ziemskich przekładał się na dobry wynik lepszego sortu w każdych wyborach po 2015 roku. To właśnie w tych miejscach Patola i Socjal zyskiwał największą przewagę nad swoimi konkurentami.

Do tego dochodzi jeszcze jedna rzecz, od 2011 roku zmienia się struktura wyborców w Polsce, którzy zjawiają się w lokalu wyborczym. Mieszkańcy Polski powiatowej w 2011 roku stanowili 61,49% wszystkich wyborców, a w 2020 roku podczas wyborów prezydenckich stanowili już 66% wszystkich wyborców, przesuwając tym samym punkt ciężkości podejmowania decyzji wyborczych z miast na tereny wiejskie. Co ważne, punkt ciężkości przesuwa się z terenów gęściej zaludnionych w miejsca o mniejszym zaludnieniu.

Czy zmiany w kodeksie wyborczym mają temu procesowi pomóc i przyspieszyć proces przeniesienia punktu ciężkości w wyborach?

Wpływ wielkości komisji wyborczych na frekwencję

Żeby sprawdzić jak na frekwencję wpływają obwody do głosowania, najpierw trzeba wiedzieć jak wielkość obwodu do głosowania jest skorelowana z frekwencją. Postanowiliśmy podzielić wielkość komisji wyborczych na 3 grupy - ale tylko w powiatach ziemskich:

• do 750 osób (takich obwodów jest w powiatach ziemskich 6489)

• 750-1500 osób (takich obwodów jest w powiatach ziemskich 9258)

• powyżej 1500 osób (takich obwodów jest w powiatach ziemskich 3608)

Jaka jest frekwencja w tych trzech rodzajach komisji?

Okazuje się, iż im większa komisja tym frekwencja jest w nich wyższa. Średnia frekwencja w obwodach do 750 wyborców wynosi 54,95% w obwodach pomiędzy 750, a 1500 wyborców wynosi 59,77% a w obwodach powyżej 1500 wyborców 64,76%.

W najmniejszych obwodowych komisjach wyborczych frekwencja jest średnio niższa choćby o 9,81 p.p. niż w komisjach, w których uprawionych do głosowania jest ponad 1500 wyborców. Czy powodem niższej frekwencji może być to, iż mniejsze komisje są ulokowane na trudniejszym terenie i stanowią “zbieraninę” wyborców z większego terenu w przeciwieństwie do dużej komisji zlokalizowanej np. w mieście (ale nie mieście na prawach powiatu) gdzie odległość do komisji wyborczej to zwykle kilkaset metrów?

Wpływ zagęszczenie komisji wyborczych na frekwencję

Kluczowe do zrozumienia wpływu odległości do komisji wyborczej na frekwencje może być sprawdzenie zagęszczenia obwodów do głosowania na danym terenie. W tym celu stworzyliśmy wskaźnik liczby obwodów do głosowania na 100 km2.

Na początku wyodrębniliśmy dane na powiaty ziemskie oraz miasta na prawach powiatu. Jak się okazuje, średnia w miastach to aż 81.52 okręgów wyborczych na 100km2 natomiast w powiatach ta średnia wynosi tylko 7.23 okręgów wyborczych na 100km2. Ma to oczywiście wpływ na frekwencję w wyborach.

Największe miasta jednak różnią się sporo od terenów wiejskich, także pod względem wykształcenia, wieku, zaufania do instytucji państwa. Dlatego przeanalizowaliśmy powiaty ziemskie pod względem zagęszczenia obwodów do głosowania.

Średnia zagęszczenia obwodów do głosowania w powiatach ziemskich (których mamy w Polsce 314 i mieszka w nich ⅔ wyborców) wynosi 7,23 obwodów na 100 km2. Mamy 207 powiatów, które znajdują się poniżej średniej zagęszczenia i 107 powiatów, które znajdują się powyżej tej średniej.

Czy istnieje korelacja pomiędzy zagęszczeniem obwodów a frekwencją? Okazuje się, iż tak.

Statystyczny powiat z 5 komisjami na 100km2 będzie miał średnią frekwencję na poziomie 55,52%, natomiast statystyczny powiat z 10 komisjami na 100km2 będzie miał frekwencję na poziomie 58,53%, co oznacza, iż każdy wzrost zagęszczenia o 5 komisji na 100km2 zwiększa średnią frekwencję o 3 p.p. Każda nowa obwodowa komisja wyborcza na 100km2 statystycznie powinna zwiększyć frekwencje o 0,6 p.p.

Gdzie znajdują się powiaty poniżej średniej? Najwięcej, bo 28 w województwie wielkopolskim na drugim miejscu jest województwo mazowieckie z 27 powiatami poniżej średniej. Na podium pozostało województwo Warmińsko-mazurskie z 19 powiatami poniżej średniej zagęszczenia obwodów.

Ile powstanie nowych obwodów?

Nie wiemy, jaki będzie ostateczny skutek nowej ordynacji wyborczej i ile powstanie nowych obwodowych komisji wyborczych oraz gdzie one powstaną.

Możemy jednak przyjąć pewne założenia. Podzieliliśmy powiaty ziemskie na 4 bardziej jednorodne grupy (z mniej więcej taką samą liczbą powiatów), tak by lepiej określić potencjalne zmiany:

• Grupa 1 powiaty o gęstości zaludnienia do 55 os./km2 oraz o zagęszczenie do 6obw/100km2

• Grupa 2 powiaty o gęstości zaludnienia powyżej 55 os./km2 oraz o zagęszczenie powyżej 6obw/100km2

• Grupa 1 powiaty o gęstości zaludnienia do 55 os./km2 oraz o zagęszczenie do 6obw/100km2

• Grupa 1 powiaty o gęstości zaludnienia do 55 os./km2 oraz o zagęszczenie do 6obw/100km2

Jak można się domyślić, najbardziej zyskiwała grupa 1 (zmiana 1,2 p.p. na każdy obw/100km2). Później była grupa druga (zmiana 0,62 p.p. na każdy obw/100km2). Podium zamyka grupa 3 (zmiana 0,34 p.p. na każdy obw/100km2). Grupa 4 zanotowała najmniejszy wpływ na zwiększenie obwodów (zmiana 0,19 p.p. na każdy obw/100km2)

Odpowiednia ilość danych na każdą grupę pozwoliła nam bardziej różnorodnie zbudować model i jednocześnie wyeliminować ekstremalne grupy, na których obserwujemy bardzo wysokie lub bardzo niskie zagęszczenie okręgów wyborczych. By model był bardziej dokładny, zbadaliśmy korelację frekwencji z łącznie 4 zmiennymi:

• Gęstość zaludnienia

• Zagęszczenie obwodów na 100km2

• Średnie wynagrodzenie

• Stosunek liczby osób w wieku 15-39 do liczby osób 60+

Na podstawie tego modelu założyliśmy dwa scenariusze.

Scenariusz 1:

Komisarze wyborczy będą chcieli wyrównać “odstające” powiaty do średniej zagęszczenia obwodów na km2 do poziomu 7 obwodów na km2.

Żeby tego dokonać, musiałoby powstać 5646 nowych obwodów do głosowania, w łącznie 196 powiatach. Najwięcej w powiecie Mińskim (142 obwodów) oraz w powiecie Rawskim (141 obwodów) i w powiecie Olsztyńskim (125 obwodów).

W takim scenariuszu frekwencja we wszystkich powiatach ziemskich mogłaby wzrosnąć o 0,95 p.p., a w całej Polsce o 0,64 p.p co daje 190tys. nowych wyborców. Największy przyrost odnotowujemy w grupie 1 - 127 tys., W grupie 2 jest to 58 tys., W grupie 3 blisko 4 tys. natomiast w grupie 4 ok. 500.

Scenariusz 2:

Komisarze wyborczy będą chcieli zwiększyć zagęszczenie obwodowych komisji wyborczych w powiatach ziemskich do poziomu 10 komisji na 100km2 (czyli zwiększyć średnią o połowę).

Żeby tego dokonać, musiałoby powstać aż 13341 nowych obwodów do głosowania, w łącznie 247 powiatach. Najwięcej w powiecie Mińskim (245 obwodów) oraz w powiecie Olsztyńskim (231 obwodów) i w powiecie Rawskim (213 obwodów).

W takim przypadku frekwencja w powiatach ziemskich wzrosłaby o 2,18 p.p., a w całym kraju o 1,47 p.p co przełożyłoby się na 435 tys. nowych wyborców przy urnach.

Największy przyrost odnotowujemy w grupie 1 - 249 tys., W grupie 2 jest to blisko 137 tys., W grupie 3 blisko 42 tys. natomiast w grupie 4 prawie 8 tys.

W przypadku tego drugiego scenariusza musiałoby powstać aż o 50% więcej komisji niż jest obecnie, co wydaje się mało prawdopodobne. prawdopodobnie PKW zdecyduje się na jakiś wariant pośredni. Co jednak ważne, wiedząc ile nowych komisji powstanie i co ważne - gdzie, będziemy w stanie w miarę dokładnie policzyć wpływ nowych obwodów do głosowania.

Jak przełożyłaby się ta zmiana i nowi wyborcy na wyniki wyborów, podział mandatów oraz szansę poszczególnych komitetów na zdobycie większości analizujemy w II części analizy.

Więcej od upday:

• Napoje z lodówki będą droższe? Handlowcy szykują cenową bombę

• Młodzi mieszkają z rodzicami coraz dłużej. I nie jest to ich fanaberia

• Dlaczego smerfy zmieniają pracę? Nie zawsze chodzi o pieniądze