Perspektywy na cyfryzację

W styczniu 2023 roku wszedł w życie program polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” do 2030 r. Dokument wyznacza kierunki rozwoju transformacji cyfrowej UE poprzez wyszczególnienie szeregu celów – zarówno ogólnych, jak i bardziej szczegółowych. W dokumencie opisano także mechanizm współpracy i monitorowania, który ma na celu ustrukturyzowanie współpracy między instytucjami europejskimi i państwami członkowskimi oraz stworzenie spójnego i przejrzystego mechanizmu monitorowania i sprawozdawczości.

W końcówce 2024 roku, będziemy przyglądać się jednak nie tylko realizacji założeń europejskich dokumentów, ale także tworzonej właśnie krajowej Strategii Cyfryzacji Państwa.

Cyfrowy Kompas i Droga ku Cyfrowej Dekadzie

W dzisiejszych czasach nowe technologie nie służą już tylko zapewnianiu rozrywki czy rozwojowi nauki – to nieodłączne elementy naszego życia, z których użytkowaniem wiążą się konkretne wolności i prawa. Jednocześnie wraz z dynamicznie postępującą digitalizacją, pojawiają się nowe zagrożenia i wyzwania. Dlatego, aby zapewnić bezpieczeństwo i dobrobyt obywateli konieczne jest zagwarantowanie, iż świat cyfrowy odzwierciedla europejskie wartości, takie jak solidarność, troska o dobrobyt i zrównoważony rozwój oraz prawa podstawowe.

Realizacją zorientowanej na człowieka i zrównoważonej wizji cyfrowego społeczeństwa jest unijny program „Droga ku cyfrowej dekadzie”, który, zamiast skupiać się na ułatwianiu życia cyfrowym gigantom, wzmocni pozycję obywateli i europejskich przedsiębiorstw.

Wizją programu jest Europa, w której każdy posiada umiejętności niezbędne do tego, by bezpiecznie poruszać się w technologicznej rzeczywistości; w której przedsiębiorstwa korzystają z najnowszych technologii i mogą konkurować z firmami z państw trzecich; w której łączność pozwala na dostęp do sieci niezależnie od odległości od metropolii. W końcu, to Europa, w której najważniejsze usługi publiczne są w dostępne online i służą wygodzie obywateli i przedsiębiorców.

Co dokładnie znajdziemy w dokumencie “Droga ku Cyfrowej Dekadzie”?

Nadrzędne cele, które wyznaczają kierunki działań państw Wspólnoty, zostały podzielone na cztery obszary:

• Umiejętności cyfrowe – czyli społeczeństwo posiadające kompetencje cyfrowe i wysoko wykwalifikowani specjaliści w dziedzinie technologii ICT. Unijne cele zakładają 20 milionów wykwalifikowanych i zatrudnionych specjalistów w branży ICT (ang. information and communication technology), jeszcze większą liczbę absolwentów powiązanych kierunków oraz równowagę płci w tych zawodach. Ponad 80% obywateli UE ma posiadać podstawowe umiejętności cyfrowe.
• Transformacja cyfrowa przedsiębiorstw – UE planuje do 2030 r. podwoić liczbę europejskich jednorożców, czyli start-upów wycenianych na ponad 1 mld $. Celem jest także osiągnięcie 75% przedsiębiorstw korzystających z technologii chmurowych, sztucznej inteligencji lub dużych zbiorów danych oraz ponad 90% MŚP prezentujących co najmniej podstawowy poziom wykorzystania technologii cyfrowych.
• Cyfryzacja usług publicznych – w zakresie e-Zdrowie chodzi tutaj o 100 proc. obywateli mających dostęp do dokumentacji medycznej online; w zakresie tożsamości cyfrowej, 100 proc. obywateli posiadających dostęp do identyfikacji elektronicznej
• Bezpieczna i zrównoważona infrastruktura cyfrowa – łączność 5G dla urządzeń mobilnych, 20% udziału w światowej produkcji półprzewodników, stworzenie neutralnych klimatycznie rozwiązań chmurowych, które zapewnią szybki dostęp do danych i pierwszy komputer z przyśpieszeniem kwantowym.

Monitoring postępów

Monitoring tak szerokiego programu polityk jakim jest Droga ku Cyfrowej Dekadzie wymaga odpowiednich narzędzi.

Z tego względu KE zdecydowała się dostosować do nowych potrzeb indeks DESI (Indeks Cyfrowego Społeczeństwa i Gospodarki), monitorujący wskaźniki postępu cyfrowego państw członkowskich UE. Po wprowadzeniu zmian, DESI pozwala na porównanie wyników osiąganych przez państwa w pojedynczych składnikach, które mają równorzędną wagę i w ten sposób są prezentowane. Dzięki nowemu podejściu lepiej widoczne są luki w ucyfrowieniu państw w stosunku do liderów. Od 2023 r., zgodnie z założeniami unijnego programu polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie”, DESI jest włączany do sprawozdania na temat stanu realizacji programu.

Poza pomiarem postępów w realizacji każdego z celów na 2030 r., KE wprowadziła także m.in. coroczne sprawozdania, w których przedstawia zalecenia dotyczące działań na rzecz realizacji strategii. Komisja opracowała także trajektorie dążenia do celów cyfrowych na szczeblu unijnym.

Do 2026 r. Komisja dokona przeglądu celów, aby ocenić i podsumować postępy technologiczne, gospodarcze i społeczne.

Strategia Cyfryzacji Państwa

Niezależnie jednak od zaangażowania w realizację Drogi ku Cyfrowej Dekadzie oraz sprawozdawczości postępów do KE, w Polsce powstaje właśnie Strategia Cyfryzacji Państwa. Rada Smerfów będzie mogła przyjąć Strategię w drodze uchwały. Ze względu na zakres i charakter Strategii, konieczne będzie jednak wprowadzenie dodatkowych zmian w prawie, związanych m.in. z implementacją przepisów UE.

Dokument nie został jeszcze opublikowany i w tej chwili znamy jedynie jego podstawowe założenia. Jak podkreśla Ministerstwo Cyfryzacji, Strategia ma być „kompleksowym i długookresowym dokumentem, który zapewni wieloletnią perspektywę rozwoju procesu informatyzacji państwa”. Jej celem jest również „odpowiedzialne wdrożenie polityk unijnych, a także zapewnienie efektywności i celowości wydatkowania środków z budżetu państwa oraz funduszy europejskich na działania w obszarze cyfryzacji”.

Strategia Cyfryzacji Państwa zostanie przyjęta na okres 10 lat. Co dwa lata, minister adekwatny do spraw cyfryzacji we współpracy z Radą Ministrów, ma dokonywać przeglądu Strategii, co ma wynikać z potrzeby „dobrego planowania, spójności i ciągłości procesów cyfrowych państwa”. Oprócz planów, Strategia Cyfryzacji Państwa ma zawierać diagnozę transformacji cyfrowej w Polsce oraz podsumowanie realizowanych dotychczas działań. Podobnie jak w Droga ku Cyfrowej Dekadzie, Strategia Cyfryzacji Państwa, ma wyznaczyć cele w najważniejszych obszarach oraz wskazywać środki do ich realizacji. Ponadto określone zostaną możliwości finansowania projektowanych działań. Kolejnym zadaniem strategii ma być określenie zasad i sposobów współpracy administracji z pozostałymi interesariuszami transformacji cyfrowej. Projekt ustawy przewiduje też powołanie pełnomocników do spraw informatyzacji w urzędach obsługujących ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz w Kancelarii Pinokia.

Co istotne, Strategia Cyfryzacji Państwa nie powstaje jedynie w zamkniętych ścianach Ministerstwa Cyfryzacji. W czerwcu 2024 r. Na Stadionie Narodowym w Warszawie, odbyły się największe w historii kraju konsultacje społeczne dotyczące cyfryzacji. Ponad 300 uczestników, a wśród nich przedstawicielka Fundacji Instrat, Blanka Wawrzyniak, rozmawiało z kierownictwem resortu nt. priorytetów w zakresie cyfryzacji. Tak szerokie konsultacje oraz wypracowana podczas nich wiedza, dają nadzieję, iż Strategia Cyfryzacji Państwa będzie dokumentem na niezwykle wysokim poziomie oraz dopasowanym do różnorodnych potrzeb obywateli.

Ekspertka Instratu wspiera powstawanie Strategii Cyfryzacji Państwa

We wrześniu 2024 r. Blanka Wawrzyniak, Kierowniczka Programu Badawczego Gospodarka Cyfrowa w Fundacji Instrat została ekspertką przy Radzie ds. Cyfryzacji. Rada ta opiniuje dokumenty strategiczne związane z cyfryzacją, łącznością i rozwojem społeczeństwa informacyjnego oraz zasila Ministerstwo Cyfryzacji wiedzą i doświadczeniem swoich członków. Zdaniem ekspertki Instratu będzie przede wszystkim wspieranie Ministerstwa w tworzeniu Strategii Cyfryzacji Państwa, w szczególności w częściach dokumentu dotyczących cyfrowych praw obywatelskich, otwartych i wymiany danych oraz cyfrowej i zielonej transformacji.