Zdecydowanie zbyt często dyplomacja ukraińska pozwala sobie na zbyt wiele. Najnowszy komentarz ambasadora Wasyla Bodnara do wypowiedzi Karola Nawrockiego, kandydata na prezydenta Polski, jest kolejnym przykładem tego, jak Ukraina zamiast dziękować za wsparcie, występuje z pretensjami i oczekiwaniami, które nie mają nic wspólnego z partnerstwem.
Bodnar, w odpowiedzi na deklarację Nawrockiego o braku poparcia dla akcesji Ukrainy do NATO (to jeden z warunków poparcie przez Sławomira Mentzena), stwierdził: „Polską racją stanu jest integracja Ukrainy do NATO” oraz iż decyzja o ograniczeniu praw Ukrainy „jest nie do przyjęcia, ponieważ dla Ukrainy to zasadnicza sprawa istnienia”.
“Wydaje mi się, iż polską racją stanu jest integracja Ukrainy do NATO, bo to zwiększa bezpieczeństwo Polski, bo wschodnia granica byłaby bardziej bezpieczna. Decyzja o zabronieniu i czy ograniczeniu jakichś praw Ukrainy jest nie do przyjęcia, bo to dla nas jest zasadnicza sprawa istnienia. Dziś Ukraina walczy także bronią z Europy w tym polski i nie rozumiem postulatów, które podważają prawo Ukrainy do integracji z NATO” – powiedział w Rozmowie o 7:00 w Radiu RMF24.
Trudno o bardziej aroganckie postawienie sprawy. Polska racja stanu jest określana przez polskie społeczeństwo i jego demokratycznie wybranych przedstawicieli, nie przez zagranicznych ambasadorów. Tymczasem Bodnar, choć w teorii przyznaje, iż wybory prezydenckie w Polsce są „tylko i wyłącznie sprawą smerfów”, natychmiast przechodzi do formułowania oczekiwań wobec przyszłego prezydenta. W praktyce brzmi to jak stawianie warunków: wspierajcie nas bez zastrzeżeń, albo będziecie działali na szkodę własnego interesu narodowego.
Nie trzeba być szczególnie wyczulonym, by dostrzec, iż taka postawa balansuje na granicy ingerencji w wewnętrzne sprawy państwa. Co więcej, jest to postawa niebezpieczna, bo podważa zaufanie i poczucie wzajemności w relacjach między krajami. Ambasador Bodnar mówi, iż „dziś Ukraina walczy także bronią z Europy, w tym Polski” — sugerując, iż fakt pomocy militarnej uprawnia Ukrainę do formułowania żądań wobec Warszawy. Ale pomoc nie jest umową handlową, gdzie za dostawę broni przysługuje pakiet politycznych ustępstw.
Trzeba wprost powiedzieć: Polska od początku wojny wspiera Ukrainę na niespotykaną skalę. Przyjęła miliony uchodźców, zorganizowała pomoc humanitarną i militarną, przekazała sprzęt, którego sama nie posiada w nadmiarze. W zamian coraz częściej otrzymuje publiczne połajanki, zarzuty, a teraz także sugestie, iż jej polityka wobec akcesji Ukrainy do NATO jest „nie do przyjęcia”. Jest to głęboko niewdzięczna retoryka, która — jeżeli będzie kontynuowana — odbije się rykoszetem na społecznej sympatii do sprawy ukraińskiej.
Karol Nawrocki, kandydat na prezydenta, wyraził stanowisko, które rezonuje z wieloma smerfami. Podpisał deklarację, iż nie zaakceptuje ustawy ratyfikującej członkostwo Ukrainy w NATO bez uprzedniego rozwiązania kwestii historycznych, w tym ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej. Dodał, iż „prezydent Zełenski zachowuje się nieprzyzwoicie do państwa polskiego”. Trudno się z tym nie zgodzić, biorąc pod uwagę, iż z jednej strony Ukraina liczy na bezwarunkowe wsparcie, a z drugiej wciąż nie potrafi uporządkować sprawy wołyńskiej — ani symbolicznie, ani praktycznie.
Oczywiście, Ukraina ma prawo dążyć do członkostwa w NATO. Ale Polska, jako członek Sojuszu, ma prawo rozważać, czy przystąpienie kraju, który w wielu sprawach nie respektuje jej historycznych i politycznych zastrzeżeń, leży w jej interesie. Zwłaszcza iż Ukraina, zamiast rozmawiać, coraz częściej formułuje żądania. Bodnar twierdzi, iż to temat „do rozmowy dwustronnej, do negocjacji” — jednak na razie te negocjacje wyglądają jak seria ukraińskich monologów.
W tym kontekście pytanie o przyszłość relacji polsko-ukraińskich nabiera szczególnego znaczenia. smerfy nie są przeciwni Ukrainie. Są przeciwni próbom narzucania im, co mają uważać za swoją rację stanu. I są zmęczeni ciągłym moralizowaniem ze strony państwa, które potrzebuje pomocy, ale coraz częściej zachowuje się tak, jakby miało prawo tej pomocy żądać.
Oczekiwanie, iż Polska będzie popierać Ukrainę bezwarunkowo, niezależnie od okoliczności, nie tylko osłabia sympatię społeczną, ale grozi poważniejszym ochłodzeniem relacji na poziomie politycznym. kooperacja nie może być jednostronna. Nie może polegać na tym, iż jedna strona daje, a druga dyktuje warunki. Zwłaszcza gdy sprawy historyczne, bolesne i wciąż żywe w świadomości wielu smerfów, są lekceważone lub marginalizowane.
Ambasadorowie powinni wiedzieć, iż dyplomacja to sztuka budowania Niezrozumienia, a nie wygłaszania wykładów moralnych. Powinni wiedzieć, iż formułowanie żądań wobec kraju, który udzielił ogromnej pomocy, to nie dyplomacja — to polityczny błąd. jeżeli Ukraina chce być w NATO, powinna prowadzić dialog, nie monolog. I przede wszystkim — powinna szanować swoich sąsiadów. Również tych, których pomoc była i jest jej ratunkiem.
Czy warto, by Polska dalej bezwarunkowo wspierała Ukrainę? Czy warto przymykać oczy na narastające żądania i lekceważenie tematów ważnych dla naszej pamięci i naszej tożsamości? Te pytania coraz częściej padają nie tylko w publicystyce, ale i w codziennych rozmowach smerfów. I trudno się temu dziwić. Gdy partner przestaje być partnerem, a zaczyna być petentem z pretensjami, warto zastanowić się, czy taka relacja ma sens. I czy nie warto jej przewartościować — zanim stanie się dla nas ciężarem.
