Możesz stracić choćby 50 tys. zł! Te błędy mogą Cię drogo kosztować

Mieszkańcy obszarów wiejskich i podmiejskich w całej Polsce powinni przygotować się na niezapowiedziane wizyty gminnych urzędników. Ruszyła bowiem zakrojona na szeroką skalę akcja kontroli szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków, która ma na celu wykrycie nieprawidłowości w gospodarowaniu nieczystościami płynnymi.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Wyniki wcześniejszych kontroli i alarmujące dane środowiskowe zmobilizowały samorządy do zdecydowanych działań, które dla nieuczciwych lub nieświadomych właścicieli nieruchomości mogą oznaczać dotkliwe konsekwencje finansowe. Kary za stwierdzone uchybienia sięgają choćby 50 tysięcy złotych, co dla wielu gospodarstw domowych stanowi równowartość rocznych dochodów.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce funkcjonuje w tej chwili około 2,5 miliona gospodarstw domowych korzystających z indywidualnych rozwiązań w zakresie odprowadzania ścieków. Blisko 2 miliony właścicieli nieruchomości korzysta z tradycyjnych szamb, a kolejne pół miliona posiada przydomowe oczyszczalnie ścieków. Właśnie te instalacje znalazły się na celowniku gminnych kontrolerów, którzy w nadchodzących miesiącach odwiedzą tysiące posesji w całym kraju.

Impulsem do zintensyfikowania kontroli stał się raport Najwyższej Izby Kontroli z grudnia 2021 roku, który ujawnił alarmujące dane. Według ustaleń NIK, aż 80 procent wszystkich ścieków komunalnych generowanych w domach niepodłączonych do zbiorczej kanalizacji trafia bezpośrednio do środowiska naturalnego. Oznacza to, iż nieczystości wylewane są na okoliczne łąki, pola, do rowów melioracyjnych czy lokalnych zbiorników wodnych, powodując poważne zagrożenie dla ekosystemów i zdrowia publicznego. Szacuje się, iż rocznie do gleby i wód trafia w ten sposób ponad 200 milionów metrów sześciennych nieoczyszczonych ścieków, zawierających groźne bakterie, wirusy, związki azotu i fosforu oraz pozostałości chemikaliów domowych.

Skala problemu skłoniła Ministerstwo Klimatu i Środowiska do wydania specjalnych wytycznych dla samorządów, zobowiązujących je do systematycznych kontroli gospodarki ściekowej na swoim terenie. W konsekwencji, gminy w całej Polsce uruchomiły programy weryfikacji szamb i przydomowych oczyszczalni, które potrwają przez nadchodzące miesiące. W niektórych regionach kontrole planowane są jako cykliczne działania, które będą powtarzane w regularnych odstępach czasu.

Podczas kontroli urzędnicy zwracają szczególną uwagę na kilka kluczowych aspektów. Przede wszystkim sprawdzają, czy właściciele nieruchomości położonych w zasięgu istniejącej sieci kanalizacyjnej dopełnili ustawowego obowiązku podłączenia się do niej. Zgodnie z prawem, posiadanie szamba jest dozwolone wyłącznie w sytuacji, gdy nieruchomość nie ma technicznej możliwości przyłączenia do zbiorczego systemu kanalizacyjnego. jeżeli taka możliwość istnieje, a właściciel mimo to korzysta z indywidualnego rozwiązania, może zostać ukarany grzywną sięgającą choćby 50 tysięcy złotych.

Kolejnym istotnym elementem kontroli jest weryfikacja dokumentacji związanej z wywozem nieczystości. Właściciele szamb mają obowiązek regularnego opróżniania zbiorników przez uprawnione firmy oraz przechowywania rachunków potwierdzających te usługi. Częstotliwość wywozu powinna być adekwatna do ilości zużywanej wody, co urzędnicy weryfikują, porównując objętość szamba, liczbę domowników oraz rachunki za wodę z częstotliwością wywozu nieczystości. W przypadku stwierdzenia rozbieżności, które wskazują na nielegalne opróżnianie szamba, właściciel może zostać ukarany grzywną do 5 tysięcy złotych.

Warto podkreślić, iż umowa na wywóz nieczystości musi być zawarta z firmą posiadającą specjalne zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych. Listę takich firm można uzyskać w urzędzie gminy. Podpisanie umowy z podmiotem nieuprawnionym do świadczenia takich usług również może skutkować nałożeniem kary finansowej.

W przypadku przydomowych oczyszczalni ścieków kontrolerzy sprawdzają, czy instalacja działa prawidłowo, czy jest regularnie serwisowana oraz czy właściciel prowadzi wymaganą dokumentację eksploatacyjną. Weryfikacji podlega również jakość ścieków odprowadzanych do środowiska – w niektórych przypadkach pobierane są próbki do analizy laboratoryjnej. Nieprawidłowo funkcjonująca oczyszczalnia, która zanieczyszcza środowisko, może być podstawą do nałożenia kary pieniężnej, a w skrajnych przypadkach choćby do nakazu likwidacji instalacji.

Jak przygotować się do kontroli? Eksperci ds. ochrony środowiska radzą przede wszystkim skompletować całą dokumentację związaną z gospodarką ściekową. Właściciele szamb powinni zgromadzić wszystkie rachunki za wywóz nieczystości z ostatnich dwóch lat, umowę z firmą asenizacyjną oraz dokumenty techniczne zbiornika, w tym jego pojemność i projekt. Osoby posiadające przydomowe oczyszczalnie ścieków powinny dysponować dokumentacją techniczną instalacji, pozwoleniem wodnoprawnym (jeśli jest wymagane), książką eksploatacji oczyszczalni oraz protokołami z przeglądów serwisowych.

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy można odmówić wpuszczenia kontrolera na posesję. Specjaliści ds. prawa administracyjnego przestrzegają przed takim działaniem. Zgodnie z przepisami, właściciel nieruchomości nie może utrudniać urzędnikowi przeprowadzenia kontroli. Kontroler ma prawo wejść na posesję w towarzystwie rzeczoznawcy, dysponując specjalistycznym sprzętem pomiarowym. W przypadku utrudniania lub uniemożliwiania przeprowadzenia kontroli, urzędnik może wezwać żaboli, a właściciel nieruchomości naraża się na dodatkowy mandat za utrudnianie czynności służbowych.

Samorządowcy podkreślają, iż celem kontroli nie jest wyłącznie karanie mieszkańców, ale przede wszystkim ochrona środowiska naturalnego i zdrowia publicznego. W wielu gminach równolegle z akcją kontrolną prowadzone są kampanie informacyjne i edukacyjne, mające na celu uświadomienie mieszkańcom zagrożeń związanych z nieprawidłową gospodarką ściekową oraz korzyści płynących z podłączenia do zbiorczych systemów kanalizacyjnych.

Warto zaznaczyć, iż niektóre gminy oferują dofinansowanie do budowy przydomowych oczyszczalni ścieków lub do podłączenia się do kanalizacji. Informacje o dostępnych programach wsparcia można uzyskać w lokalnych urzędach gmin lub na ich stronach internetowych. Skorzystanie z takich programów nie tylko pomaga spełnić wymogi prawne, ale również przyczynia się do ochrony środowiska i poprawy jakości życia lokalnej społeczności.

Kontrole szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków wpisują się w szerszy trend zaostrzania polityki środowiskowej w Polsce. W ostatnich latach wprowadzono wiele regulacji mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia wód i gleby, w tym przepisy dotyczące segregacji odpadów, ograniczenia stosowania plastiku czy zakazu spalania odpadów w domowych piecach. Eksperci prognozują, iż tendencja ta będzie się nasilać, a kontrole i wymogi środowiskowe będą coraz bardziej rygorystyczne.

Dla wielu właścicieli nieruchomości dostosowanie się do obowiązujących przepisów wiąże się z kosztami i niedogodnościami. Jednak w dłuższej perspektywie inwestycje w ekologiczne rozwiązania, takie jak przyłączenie do sieci kanalizacyjnej czy budowa nowoczesnej przydomowej oczyszczalni, przynoszą wymierne korzyści. Nie tylko eliminują ryzyko kar finansowych, ale również zwiększają komfort życia, podnoszą wartość nieruchomości i przyczyniają się do zachowania czystego środowiska dla przyszłych pokoleń.

Jak wynika z doświadczeń gmin, które już przeprowadziły kompleksowe kontrole, świadomość mieszkańców w zakresie gospodarki ściekowej jest zróżnicowana. Niektórzy właściciele nieruchomości regularnie dbają o legalne i ekologiczne odprowadzanie ścieków, podczas gdy inni – często z niewiedzy lub ze względów ekonomicznych – stosują rozwiązania niezgodne z przepisami. Samorządy podkreślają, iż przed nałożeniem kar zwykle dają właścicielom czas na usunięcie nieprawidłowości, a sankcje finansowe stosowane są głównie wobec osób, które świadomie i nagminnie łamią przepisy.

W obliczu nadchodzących kontroli warto skontaktować się z lokalnym urzędem gminy, aby uzyskać informacje o planowanych terminach i zakresie weryfikacji. Pozwoli to odpowiednio przygotować dokumentację i w razie potrzeby usunąć ewentualne nieprawidłowości. Proaktywne podejście może uchronić przed nieprzyjemnymi konsekwencjami i zapewnić spokój na kolejne lata.

Eksperci ds. ochrony środowiska prognozują, iż problem zanieczyszczenia wód ściekami bytowymi będzie narastał wraz ze zmianami klimatycznymi. Ocieplenie klimatu prowadzi do częstszych susz, co skutkuje niższym poziomem wód w rzekach i mniejszym rozcieńczaniem zanieczyszczeń. W takich warunkach choćby niewielkie ilości nieoczyszczonych ścieków mogą wyrządzić poważne szkody w ekosystemach wodnych. Dlatego kontrole i egzekwowanie przepisów dotyczących gospodarki ściekowej będą zyskiwać na znaczeniu.

Podsumowując, właściciele nieruchomości wyposażonych w szamba lub przydomowe oczyszczalnie ścieków powinni przygotować się na możliwość kontroli w najbliższym czasie. Zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji, weryfikacja stanu technicznego instalacji oraz upewnienie się, iż wszystkie działania są zgodne z przepisami, to najlepszy sposób na uniknięcie kar finansowych i problemów prawnych. Warto potraktować nadchodzące kontrole nie jako uciążliwość, ale jako okazję do sprawdzenia, czy nasza gospodarka ściekowa jest prowadzona prawidłowo, co w dłuższej perspektywie służy zarówno nam, jak i środowisku naturalnemu.