Jak się chłodzić, by nie przegrzać systemu? Globalny boom na klimatyzację a wyzwania energetyczne

Klimatyzacja staje się koniecznością, ale nie dla wszystkich

W 2024 roku średnia temperatura na świecie po raz pierwszy przekroczyła 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Fale upałów o niespotykanej intensywności dotykają już nie tylko tropiki, ale także miasta takie jak Paryż, Nowy Jork czy Seul. Jednocześnie wzrost dochodów w krajach rozwijających się otwiera drogę do szerokiego dostępu do klimatyzacji.

Zgodnie z analizą Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), w tej chwili ok. 3,5 miliarda ludzi żyje na obszarach o wysokich temperaturach, ale tylko 15% z nich ma dostęp do klimatyzacji. W Indonezji odsetek gospodarstw z klimatyzacją ma wzrosnąć z 14% w 2023 r. do 85% w 2050 r. W Azji Południowo-Wschodniej całkowita liczba urządzeń chłodzących może wzrosnąć dziewięciokrotnie do 2040 roku.

Jednak dostęp do chłodzenia nie jest równy – w Afryce Subsaharyjskiej klimatyzację posiadają niemal wyłącznie najbogatsze gospodarstwa domowe. W Europie z kolei (gdzie klimatyzacja przez cały czas nie jest powszechna) jej rozkład jest znacznie bardziej równomierny między grupami dochodowymi.

Rosnący popyt = rosnące obciążenie sieci

Chłodzenie budynków to najszybciej rosnące źródło zapotrzebowania na energię w sektorze mieszkaniowym. Według IEA, do 2035 r. globalne zapotrzebowanie na energię do chłodzenia będzie rosło o 4% rocznie (przy obecnych politykach).

Efekt? Rosnące szczytowe zużycie energii – szczególnie podczas fal upałów. Przykładowo:

• we Francji, gdzie klimatyzacja jest przez cały czas rzadkością, wieczorne szczyty zużycia energii w czerwcu 2025 roku były o 25% wyższe niż poza sezonem;
• w Nowym Jorku, gdzie klimatyzacja jest powszechna – aż o 90%.

W Indiach każde 1°C wzrostu temperatury w 2024 r. przekładało się na dodatkowe 7 GW zapotrzebowania. Bez działań na rzecz efektywności może to wzrosnąć do 12 GW/°C w 2030 roku. Ale – i to dobra wiadomość – sprzedaż wyłącznie energooszczędnych urządzeń mogłaby zmniejszyć to obciążenie o 20%.

Efektywność kluczem do zrównoważonego chłodzenia

Średnio nowa klimatyzacja sprzedawana na świecie jest dziś tylko w połowie tak wydajna jak najlepsze dostępne modele. Co więcej, analiza IEA pokazuje, iż wydajniejsze jednostki często nie kosztują więcej – przy tym samym budżecie można kupić urządzenie o efektywności 3 W/W lub 6 W/W.

Ministrowie z niemal 50 krajów, uczestniczący w czerwcowej konferencji IEA, zgodzili się wspierać promowanie efektywnych technologii chłodzenia, jako sposobu na ograniczenie kosztów energii i zmniejszenie ryzyka przeciążeń sieci.

Dodatkowo, same nawyki użytkowników mają znaczenie. Ustawienie klimatyzatora na 26°C zamiast 24°C (w połączeniu z użyciem wentylatora) może zmniejszyć zużycie energii o 30%, bez obniżenia komfortu – jak pokazano w badaniach prowadzonych w Singapurze.

Projektowanie budynków i miast – zapomniany sojusznik

Klimatyzacja to nie wszystko. Odpowiednie projektowanie budynków i przestrzeni miejskich może znacząco obniżyć zapotrzebowanie na chłodzenie.

• Izolacja i osłony przeciwsłoneczne mogą zmniejszyć zapotrzebowanie na chłodzenie choćby o 80%.
• Zielona infrastruktura w miastach, jak parki czy drzewa, ograniczają efekt miejskiej wyspy ciepła – różnice temperatur między terenami zielonymi a zabudowanymi w Paryżu sięgały 7°C podczas ostatniej fali upałów.

Te rozwiązania są często tańsze i bardziej zrównoważone niż masowa klimatyzacja.

Skuteczna polityka: regulacje, informacja, wsparcie

IEA wskazuje trzy filary skutecznej polityki chłodzenia:
Regulacje – normy efektywności energetycznej dla urządzeń i budynków. Choć ponad 100 państw ma takie normy, ich rygor bywa niski.
Informacja – np. etykiety energetyczne czy kampanie edukacyjne zachęcające do efektywnego użytkowania.
Incentywy – dotacje i programy wsparcia, szczególnie dla gospodarstw o niskich dochodach i wrażliwych na skutki upałów.

Dobrze zaprojektowane narzędzia mogą jednocześnie chronić zdrowie, zmniejszać rachunki i redukować emisje.

• Upały nie do zniesienia, ale klimatyzacja to nie remedium – uważa francuski rząd
• Fala upałów zwiastuje lato wysokiego zapotrzebowania na energię i wzrostu cen
• Rekordowe upały coraz bliżej? WMO ostrzega przed globalnym ociepleniem w latach 2025–2029

Źródło: IEA