1 dzień temu
9 grudnia 2025 r. w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości odbyła się międzynarodowa konferencja pt. „EU Succession Regulation: A Decade in Application”. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli nauki oraz praktyki prawa z kilku państw europejskich, którzy podjęli się podsumowania pierwszej dekady stosowania rozporządzenia spadkowego UE oraz omówienia wyzwań na przyszłość.
Konferencję otworzył prof. Piotr Rylski, Dyrektor IWS, który wskazał, iż w związku z upływem 10 lat od rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 650/2012 w sprawach spadkowych zachodzi potrzeba podjęcia pogłębionych badań nad jego praktycznym funkcjonowaniem. Podkreślił też ogromną rolę Polski w opracowaniu i przyjęciu rozporządzenia podczas pierwszej, historycznej polskiej prezydencji w Radzie UE. Jednocześnie zwrócił uwagę, iż w związku z brakiem oficjalnego raportu Komisji Europejskiej o funkcjonowaniu rozporządzenia ciężar analizy spada na ośrodki krajowe, takie jak Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Konferencja, z udziałem wybitnych przedstawicieli nauki i praktyki z całej Europy, wpisuje się także w zwieńczenie obchodów 35-lecia Instytutu.
I PANEL
Konferencję otworzył panel dyskusyjny „EU Succession Regulation: achievements and challenges for the future”. Dyskusji podjęli się w nim: prof. Andrea Bonomi (Uniwersytet w Lozannie), dr. hab. Maciej Zachariasiewicz, prof. ALK (Akademia Leona Koźmińskiego), dr Marcin Margoński (notariusz w Krapkowicach) oraz sędzia Agata Srokowska (Sąd Rejonowy w Oławie / Ministerstwo Sprawiedliwości). Panel moderowany był przez dr. hab. Bogusława Lackorońskiego.
W dyskusji ważnym wątkiem były zagadnienia związane z pracami nad tekstem rozporządzenia — przypomniano argumenty i wątpliwości podnoszone na etapie legislacyjnym oraz poddano je weryfikacji w świetle praktyki. Paneliści wskazali, które z wątpliwości się potwierdziły, a które zostały skorygowane przez praktykę stosowania przepisów i orzecznictwo.
II PANEL
W panelu “Scope and Interplay with Other Instruments and International Conventions” analizowano miejsce rozporządzenia w systemie prawa prywatnego międzynarodowego. Omawiano kwestię granicy między sprawami spadkowymi a prawem rzeczowym, relacji rozporządzenia z Konwencją haską z 1961 r. o formie rozrządzeń na wypadek śmierci oraz skutków dwustronnych umów międzynarodowych.
W panelu wzięli udział prof. Anatol Dutta (Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium) i prof. Louis Perreau-Saussine (Paris Dauphine University – PSL), a moderatorem panelu był prof. Konrad Osajda z Uniwersytetu Warszawskiego.
III PANEL
Panel jurysdykcyjny omówił regułę ogólną z art. 4 rozporządzenia nr 650/2012, mechanizmy prorogacyjne z art. 5–9 oraz instrumenty służące osiągnięciu zbieżności sądu adekwatnego i prawa adekwatnego. Poruszono też podstawy jurysdykcji subsydiarnej (art. 10) i forum necessitatis (art. 11) w sprawach silnie powiązanych z państwami trzecimi.
W panelu udział wzięli Assoc. Prof. Jacopo Re (Uniwersytet w Mediolanie) i Assoc. Prof. Lenka Válkova (Uniwersytet w Mediolanie) oraz dr. hab. Piotr Rylski, prof. IWS (Instytut Wymiaru Sprawiedliwości). Panel moderowany był przez dr. hab. Andrzeja Olasia, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie).
IV PANEL
“Applicable Law”, z udziałem prof. Jensa Kleinschmidta (Uniwersytet w Trewirze) i dr Anny Wysockiej-Bar (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), moderowany przez dr. hab. Mateusza Pilicha, prof. UW (Uniwersytet Warszawski).
W tej części dyskutowano praktykę stosowania zasad wyboru prawa (art. 22), znaczenie zasady powszechnego stosowania (art. 20) i jedności spadku oraz wybrane kwestie ogólne (odesłanie, porządek publiczny), uzupełniając to przeglądem orzecznictwa (w tym polskiego) w sprawach kolizyjnoprawnych dotyczących sukcesji.
V PANEL
W panelu “Recognition, Enforcement and European Certificate of Succession” uczestniczyli: mag. Alice Perscha (notariusz, Leoben) i dr. hab. Bartosz Wołodkiewicz (Uniwersytet Warszawski). Panel moderował prof. dr. hab. Karol Weitz (Uniwersytet Warszawski). Podczas sesji omówiono transgraniczny obieg orzeczeń i dokumentów urzędowych oraz praktykę posługiwania się ECS. Wskazano elementy utrwalone wynikające z konstrukcji certyfikatu oraz obszary niepewności — w szczególności ryzyko kolizji współistniejących dokumentów i wymagania rejestrów nieruchomości państwa położenia (lex rei sitae). Odwołano się też do aktualnego orzecznictwa TSUE i toczących się spraw prejudycjalnych.
W wielu wystąpieniach podkreślano kluczową rolę zwykłego miejsca pobytu jako podstawowego łącznika jurysdykcyjnego i kolizyjnego. Dużo uwagi poświęcono również zakresowi stosowania klauzuli korekcyjnej z art. 21 ust. 2 rozporządzenia, wskazując na potrzebę zwiększenia przewidywalności jej stosowania, w tym propozycje doprecyzowania testów oceny lub rozważenia rozwiązań na wypadek wielości miejsc zwykłego pobytu, przy jednoczesnym zachowaniu jedności spadku i spójności z mechanizmem wyboru prawa.
Konferencja organizowana przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości dała możliwość odniesienia się do kluczowych aspektów funkcjonowania rozporządzenia spadkowego UE i przyczyniła się do pogłębionej refleksji nad kierunkami jego dalszego rozwoju.
Relacja wideo:
Galeria zdjęć:
