Reforma programu Czyste Powietrze – konieczność zmian systemowych
Program Czyste Powietrze to największa w Polsce inicjatywa wspierająca modernizację systemów ogrzewania i poprawę efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych. Pomimo wielokrotnych reform, program boryka się z problemami strukturalnymi, które utrudniają jego skuteczną realizację. Zdaniem Forum Energii, konieczna jest jego głęboka reforma, uwzględniająca nie tylko finansowanie, ale również efektywność zarządzania i spójność z polityką klimatyczną państwa.
Analiza jest szczególnie interesująca w obliczu możliwego pozwu zbiorowego przeciwko NFOŚiGW.
Problemy i wyzwania programu Czyste Powietrze
Zgodnie z opinią ekspertów Forum Energii, główne wyzwania wynikające z realizacji programu to:
- Niska jakość termomodernizacji – działania ograniczają się często do podstawowych prac, co nie zapewnia optymalnych efektów energetycznych.
- Brak kompleksowych inwestycji – wsparcie publiczne nie motywuje do pełnej modernizacji budynków.
- Niedobór wiarygodnych danych – brakuje systemów gromadzenia informacji o efektywności energetycznej budynków.
- Niewystarczające zasoby administracyjne – zbyt duże rozproszenie odpowiedzialności pomiędzy instytucjami.
- Braki kompetencyjne – niedostatek specjalistów w dziedzinie efektywności energetycznej i nowoczesnych technologii.
Analizy wskazują, iż bez rozwiązania tych problemów skala programu nie przełoży się na rzeczywiste efekty środowiskowe i ekonomiczne dla gospodarstw domowych.
Reforma programu Czyste Powietrze – najważniejsze zmiany
Określenie celów strategicznych: Zgodnie z opinią ekspertów Forum Energii, program powinien koncentrować się na dwóch kluczowych priorytetach:
- Termomodernizacja budynków jednorodzinnych – zwiększenie efektywności energetycznej.
- Wsparcie inwestycji w OZE – odejście od paliw kopalnych na rzecz niskoemisyjnych źródeł ciepła.
Stabilne finansowanie: Problemy z płynnością finansową programu pokazują konieczność zapewnienia stałego dopływu środków, zarówno z budżetu państwa, jak i funduszy unijnych. Od momentu uruchomienia programu złożono wnioski na 38 mld zł, z czego wypłacono jedynie 15 mld zł. Konieczne jest dostosowanie budżetu do realnych możliwości państwa.
Źródło: Forum EnergiiCentralne zarządzanie i koordynacja: w tej chwili wojewódzkie fundusze ochrony środowiska stosują różne procedury oceny wniosków, co prowadzi do niejednolitych standardów obsługi beneficjentów. Centralizacja zarządzania w NFOŚiGW oraz cyfryzacja procesu wnioskowania pozwoliłyby na lepszą kontrolę i monitorowanie efektów programu.
Wzmocnienie doradztwa energetycznego: Wsparcie doradcze dla beneficjentów jest najważniejsze dla skuteczności programu. Obecne finansowanie gminnych punktów informacyjnych jest niewystarczające. Wprowadzenie lokalnych operatorów doradczych mogłoby znacząco poprawić jakość realizowanych inwestycji.
Obowiązkowa termomodernizacja budynków nieefektywnych energetycznie: Wprowadzenie wymogu całościowej termomodernizacji dla budynków o wysokim zużyciu energii pozwoliłoby na osiągnięcie lepszych efektów środowiskowych i ekonomicznych.
Cyfryzacja i kontrola jakości inwestycji: Scalenie danych programu Czyste Powietrze z Centralną Ewidencją Emisyjności Budynków (CEEB) umożliwiłoby lepsze monitorowanie skuteczności programu. Niezbędne jest również wzmocnienie mechanizmów kontrolnych i przeciwdziałanie nadużyciom.
Wnioski
Skuteczna reforma programu Czyste Powietrze powinna obejmować nie tylko zwiększenie finansowania, ale także usprawnienie zarządzania, wzmocnienie doradztwa i poprawę kontroli jakości inwestycji. Zgodnie z opinią ekspertów Forum Energii, tylko kompleksowe działania pozwolą na efektywną transformację energetyczną gospodarstw domowych w Polsce.
Źródło: Forum Energii
