3 godzin temu
Nie tylko w Europie rozwiązania oparte na przyrodzie zyskują na popularności. Z najnowszych amerykańskich badań opublikowanych w czasopiśmie Communications Earth & Environment wynika, iż strategicznie zaplanowana reintrodukcja bobrów może pomóc w rozwiązaniu wielu współczesnych problemów hydrologicznych i klimatycznych. Trzeba jednak wiedzieć, jak, gdzie i kiedy ją realizować.
Zrozumieć bobrzą infrastrukturę
O korzyściach ekologicznych związanych z działalnością bobrów pisaliśmy w Wodnych Sprawach wielokrotnie. Jako budowniczowie naturalnych systemów tam i zbiorników wspierają one różnorodność biologiczną oraz przeciwdziałają suszom, powodziom i pożarom. W zachodniej części Stanów Zjednoczonych problem długoletniego niedostatku opadów oraz nadmiernej eksploatacji zasobów wód powierzchniowych urósł już do rangi katastrofy, a reintrodukcja bobrów otwiera nowe perspektywy jego złagodzenia.
Zespół naukowców z uniwersytetów Stanforda i Minnesoty przeprowadził kompleksowe badanie czynników wpływających na funkcjonowanie budowli bobrów kanadyjskich (Castor canadensis) w pięciu różnych ekoregionach – od kanadyjskich Gór Skalistych po zlewnię Wyoming. Wykorzystując zaawansowaną analizę zdjęć lotniczych stosowaną przez USDA National Agricultural Imagery Program, przeanalizowano 86 kompleksów bobrzych tam wraz z 1,4 tys. zbiorników powstałych w wyniku piętrzenia wody. Celem badania była identyfikacja czynników, które sprawiają, iż działalność bobrów na danym terenie jest optymalna środowiskowo.
Mapowanie efektywności żeremi
Przeprowadzona analiza wykazała, iż w ramach poszczególnych kompleksów żeremi ogólna powierzchnia zbiorników stworzonych przez bobry koresponduje z długością wybudowanych tam. Na każdy 1 m tamy, zalana powierzchnia rośnie o ok. 10,6 m2. Pośród innych kluczowych czynników determinujących wielkość mokradeł stworzonych przez bobry zidentyfikowano również wysokość okolicznych drzew oraz prędkość przepływu wody. Długość bobrzych tam na danym terenie okazała się natomiast zależna od długości cieku, szerokości dna doliny rzecznej oraz wielkości obszaru zasilania z terenów wyżej położonych.
Te wysoce techniczne wskaźniki mogą stanowić podstawę do podejmowania decyzji o reintrodukcji bobrów na obszary, gdzie ich obecność przyniesie największe korzyści w kontekście retencji wody. Zdaniem autorów badania wyniki mogą zostać wykorzystywane również do planowania konstrukcji zwanych Beaver Dam Analog (BDA), czyli tam wznoszonych przez człowieka na wzór bobrzej infrastruktury.
zdj. PiLens/DepositphotosKiedy potrzebna jest reintrodukcja bobrów?
Naukowcy ze Stanford podkreślają, iż sąsiedztwo bobrów bywa problematyczne dla gospodarczego wykorzystania terenu. Tamy redukują przepływ w ciekach, utrudniając funkcjonowanie gospodarstwom położonym w dolnym biegu rzeki, zwłaszcza w okresie suszy. Rozrastające się niekontrolowanie populacje bobrów stwarzają też zagrożenie dla infrastruktury i upraw, przyczyniając się do lokalnych podtopień. Autorka badania Kate Maher przyznaje otwarcie, iż nie każda reintrodukcja bobrów jest trafną decyzją.
W wielu przypadkach zasadne może okazać się przenoszenie uciążliwych populacji bobrów na inne obszary, gdzie warunki zidentyfikowane przez amerykańskich naukowców jako istotne, pozwolą lepiej wykorzystać potencjał zwierzęcej inżynierii. W tym scenariuszu bobrze rodziny świadczyć będą szerokie usługi ekosystemowe, obniżając przy tym lokalną temperaturę powietrza.
Ludzie budują jedną konstrukcję, pozostawiają ją samą sobie i mają nadzieję, iż wytrzyma przez długie dekady. Bobry natomiast wznoszą małe tamy, w miejscach, gdzie są potrzebne, a następnie elastycznie zarządzają całym systemem w zależności od tego, co dzieje się z wodą w ich środowisku – tłumaczy Maher.
Dając planistom narzędzie mierzące efektywność działania bobrów w określonych ekosystemach, badacze liczą na maksymalizację korzyści przy jednoczesnej minimalizacji szkód. Taka planowana reintrodukcja bobrów ma według autorów badania poprawić naturalną retencję, stworzyć nowe siedliska, a także zwiększyć poziom zasilania wód podziemnych i pochłaniania węgla w przyrodzie. Kolejnym krokiem będzie wykorzystanie sztucznej inteligencji do stworzenia dynamicznych map ryzyka, które pozwolą ekologom, zarządcom zlewni oraz decydentom lepiej zarządzać bobrzymi populacjami.
***
Jak opowiedzieć najmłodszym o znaczeniu bobrów w przyrodzie? Najlepiej poprzez mądrą lekturę. Książka Po co bobry budują tamy? Agnieszki Hobot to zaproszenie do fascynującego świata tam i żeremi, które pomagają ratować świat przed suszą i powodziami.
zdj. główne: GlacierNPS/Flickr
W artykule korzystałam z:
Wan, L., Fairfax, E. & Maher, K. Factors influencing surface water accumulation in beaver pond complexes across the Western United States. Commun Earth Environ 6, 614 (2025). https://doi.org/10.1038/s43247-025-02573-x
