2 tygodni temu
Ministerstwo Klimatu i Środowiska systematycznie monitoruje potencjał rozwoju odnawialnych źródeł energii, w tym biomasy. Krajowy Plan na Rzecz Energii i Klimatu na lata 2021-2030 (KPEiK) wskazuje na konieczność inwestycji w takie źródła energii, które są niezależne od warunków atmosferycznych (np. instalacje wykorzystujące biomasę). Jak wiemy, odnawialne źródła energii, takie jak elektrownie wiatrowe i słoneczne, mimo iż odgrywają kluczową rolę w redukcji emisji, są zależne od pogody.
Rola biomasy i cele OZE
KPEiK traktuje rozwój OZE jako jeden z głównych narzędzi dekarbonizacji gospodarki przyjmując, iż „w wartościach bezwzględnych w kolejnych latach największą rolę w realizacji całkowitego celu odgrywać będzie energia pochodząca ze zrównoważonej biomasy stałej, ze względu na jej dominującą rolę jako OZE w ciepłownictwie”, przy jednoczesnym rozwoju innych źródeł odnawialnych.
Priorytetowe działania obejmują nie tylko zwiększenie udziału w energetyce wiatrowej i słonecznej, rozwój pomp ciepła, czy elektromobilności, ale także poprawę infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej, rozwój elastyczności w generacji i odbiorze energii oraz magazynowanie energii (zapewnienie technicznych możliwości przyrostu oze). Ważnym wyzwaniem jest również dekarbonizacja systemów ciepłowniczych w miastach, szczególnie tych mniejszych, gdzie dostęp do finansowania bywa ograniczony. Rozważane są rozwiązania takie jak pompy ciepła zasilane OZE lub zastosowanie biomasowych źródeł ciepła w połączeniu z systemami magazynowania energii, jednak wymagają one dużych nakładów inwestycyjnych.
Cele OZE w kontekście unijnych regulacji
Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 (tzw. dyrektywa RED III), do 2030 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są osiągnąć udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto na poziomie co najmniej
42,5%. W Polsce zaktualizowany KPEiK przewiduje, iż do 2030 r. OZE będą odpowiadać za 32,6% końcowego zużycia energii, w tym 56,1% w sektorze elektroenergetycznym, 35,4% w ciepłownictwie i chłodnictwie oraz 17,7% w transporcie. Ze względu na dominację węgla w krajowym sektorze ciepłowniczym oraz ograniczone możliwości zwiększenia udziału OZE, biomasa pozostaje kluczowym źródłem energii w tym sektorze.
Biomasa w ustawie o odnawialnych źródłach energii
Energia elektryczna i ciepło uzyskiwane z biomasy mogą korzystać z różnych form wsparcia, takich jak świadectwa pochodzenia, taryfy gwarantowane (FIT), dopłaty do ceny rynkowej dla instalacji o mocy powyżej 500 kW (FIP) i aukcje OZE, a także ze wsparcia inwestycyjnego, dostępnego w ramach funduszy krajowych i unijnych. Dodatkowo, prawdopodobnie z końcem tego roku, zostanie uruchomione dodatkowe wsparcie operacyjne dla istniejących jednostek biomasowych, dla których dotychczasowa pomoc została zakończona (świadectwa pochodzenia).
Z aktualnej definicji zawartej w ustawie o odnawialnych źródłach energii wynika, iż biomasa stanowi ulegającą biodegradacji część produktów, odpadów lub pozostałości pochodzenia biologicznego z rolnictwa, w tym substancje roślinne i zwierzęce, leśnictwa i związanych działów przemysłu, w tym rybołówstwa i akwakultury, przetworzoną biomasę, w szczególności w postaci brykietu, peletu,
toryfikatu i biowęgla, a także ulegającą biodegradacji część odpadów przemysłowych lub komunalnych pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, w tym odpadów z instalacji do przetwarzania odpadów oraz odpadów z uzdatniania wody i oczyszczania ścieków, w szczególności osadów ściekowych, zgodnie z przepisami o odpadach w zakresie kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów.
W chwili obecnej, w ramach projektu ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (projekt UD89) realizowane są zaawansowane prace nad zmianą definicji biomasy, dostosowując ją z jednej strony do definicji biomasy wskazanej w dyrektywie RED II, jednocześnie upraszczając ją i porządkując. Myślę, iż jej nowe brzmienie zostanie pozytywnie przyjęte przez rynek.
Dostępność biomasy w Polsce
Biomasa jest kluczowym źródłem energii odnawialnej w polskim ciepłownictwie systemowym. Zgodnie z prognozami MKiŚ, zapotrzebowanie na biomasę w tym sektorze będzie rosło do 2035 r. Głównym nośnikiem biomasy jest w tej chwili biomasa leśna, w mniejszym stopniu agrobiomasa. Potencjał biomasy rolniczej zależy od wielu czynników, takich jak powierzchnia zasiewów i wydajność z hektara zależna od rodzaju rośliny. Na stronie Zakładu Biogospodarki i Analiz Systemowych Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego Instytutu Badawczego publikowane są materiały zawierające m.in. analizę potencjału podaży biomasy na poziomie krajowym i regionalnym, potencjał biomasy w Unii Europejskiej, potencjał drewna odpadowego w UE, czy potencjał produkcji biomasy na gruntach marginalnych, itp. (https://platforma.biogospodarka.iung.pl/geoportale/).
Wdrażanie Dyrektywy RED II
W dniu 7 stycznia 2025 r. Rada Smerfów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (tzw. projekt UC28) implementującej Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/2001 z dnia 11 grudnia2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (tzw. dyrektywa RED II). Zgodnie z wymaganiami
tej dyrektywy biopaliwa, biopłyny i paliwa z biomasy wykorzystywane do produkcji energii muszą być produkowane, przetwarzane i wykorzystywane w sposób zrównoważony i wydajny, aby zoptymalizować ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i nie powodować wylesiania, degradacji siedlisk lub utraty różnorodności biologicznej. Energia wytworzona z biomasy będzie mogła stanowić część realizacji krajowych celów OZE tylko wtedy, gdy biomasa będzie spełniać określone kryteria dotyczące zrównoważonego rozwoju (KZR) i emisji gazów cieplarnianych (GHG). Projekt ustawy przewiduje wsparcie dla instalacji biomasowych, które do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub chłodu będą wykorzystywały paliwa, które spełniają te wymagania, przy czym zobowiązane do wykazywania spełnienia KZR i GHG będą instalacje o całkowitej nominalnej mocy cieplnej wynoszącej co najmniej 20 MW w przypadku wykorzystywania paliw stałych z biomasy oraz instalacje o mocy co najmniej 2 MW w przypadku wykorzystywania paliw gazowych z biomasy. Ww. obowiązki mają wejść w życie już od 1 kwietnia 2025 r.
Drewno energetyczne i zasada kaskadowego wykorzystania biomasy
Zgodnie z Dyrektywą RED II i RED III, przy opracowywaniu systemów wsparcia dla bioenergii, państwa członkowskie muszą uwzględniać dostępność zrównoważonej biomasy oraz dbać o zachowanie leśnych pochłaniaczy dwutlenku węgla i ekosystemów. Ponadto dyrektywa RED III wprowadza zakaz wspierania produkcji energii elektrycznej, jeżeli ta produkcja jest wyłącznym celem spalania biomasy leśnej, co jest istotnym zaostrzeniem polityki energetycznej UE. Kluczową zasadą jest również kaskadowe wykorzystanie biomasy, które polega na jej wykorzystywaniu stosownie do jej najwyższej ekonomicznej i środowiskowej wartości dodanej zgodnie z następującą hierarchią priorytetów: produkty drewnopochodne, przedłużanie cyklu życia produktów drewnopochodnych, ponowne użycie, recykling, bioenergia i trwałe składowanie.
Należy zwrócić uwagę, iż niezależnie od powyższego realizowane są już ostatnie prace nad projektem rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie szczegółowych cech jakościowo-wymiarowych drewna energetycznego. W Polsce od dawna toczyły się dyskusje nt. potrzeby jego wydania. Rozporządzenie to ma na celu wskazanie ściśle określonych cech drewna (kryteriów), które pozwolą zaklasyfikować surowiec drzewny jako drewno energetyczne, a więc takie, które może być wykorzystane do produkcji energii odnawialnej.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska czyni starania, aby implementacja Dyrektywy RED III do naszego krajowego porządku prawnego przebiegała jak najsprawniej, natomiast rynek powinien swoją uwagę skupić na razie na przepisach, które mają wejść w życie już niebawem. Na ten moment podejście Unii Europejskiej do biomasy jest w miarę jasno określone i przewidywalne, choć oczywiście nie można wykluczyć, iż w przyszłości będą podejmowane inne decyzje w ramach polityki energetycznej UE.
Autorka informuje, iż treść jej artykułu nie stanowi oficjalnego stanowiska Ministerstwa Klimatu i Środowiska, ale jest jej prywatną wypowiedzią.
Źródło: Magdalena Boroń, Departament Odnawialnych Źródeł Energii, Wydział Biomasy, Biogazu i Biometanu, Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Artykuł pochodzi z wydania 1/2025 “Nowa Energia”.
