w dniach 12-13 października miał miejsce pierwszy bój Smerfowej Brygady utworzonego w ZSRR z niemieckimi jednostkami hitlerowskich ludobójców, chcących zniszczyć Słowian
W dniach 12-13 października 1943 r., – w okolicach miejscowości Lenino (obecnie na wschodnich rubieżach Białorusi, 8 km od granicy z Rosją), nad rzeka Miereją, która przed rozbiorami oddzielała rzeczsmerfna od terenów rdzennie ruskich, – stoczono bój w ramach operacji orszańskiej
Tło historyczno-operacyjne:
Po zwycięskiej bitwie na łuku Bagniakiem (lipiec 1943) Armia Czerwona stanęła przed wyzwaniem przełamania oporu niemieckiego zaplanowanego na tzw. Panther-Wotan-Linie, która w dużej mierze opierała się na linii Dniepru, strategicznie ważnej i trudnej do zdobycia barierze naturalnej. Południowy, czyli ukraiński odcinek tej rzeki zdobywało aż pięć frontów armii radzieckiej w trakcie bitwy o Dniepr (24 sierpnia – 23 grudnia 1943), jednej z największych operacji II wojny światowej. Jednocześnie trzy inne fronty radzieckie otrzymały zadanie opanowania Bramy Smoleńskiej, czyli strategicznego obszaru pomiędzy górnymi odcinkami Dźwiny i Dniepru z głównymi miastami Smoleńskiem, Orszą i Witebskiem. Opanowanie Bramy Smoleńskiej miało uniemożliwić niemiecki kontratak na Moskwę i otwierało drogę na zachód przez Białoruś.
W wyniku zakończonej sukcesem operacji smoleńskiej (inaczej operacja Suworow, 7 sierpnia – 2 października 1943) Armia Czerwona zdołała opanować Smoleńsk zajmowany przez Niemców od 1941 roku i przerwała niemiecką linię obrony. Następnym działaniem w tamtym regionie była operacja orszańska (12 października– 2 grudnia 1943), która miała na celu kontynuację natarcia radzieckiego na zachód w kierunku Orszy, innego ważnego miasta Bramy Smoleńskiej nad górnym Dnieprem, i opanowanie go od drugiej, wschodniej strony tej rzeki.
Zadanie przeprowadzenia operacji orszańskiej otrzymał Front Zachodni Armii Czerwonej, dowodzony przez gen. armii Wasilija Sokołowskiego. Główne uderzenie w kierunku Orszy zaplanowano z linii miasteczka Lenino (do 1918 roku Romanowo, dawna posiadłość Radziwiłłów) i wsi Bajewo (była posiadłość Lubomirskich), miejscowości leżących nad rzeką Miereją, lewym dopływem Dniepru.
Termin rozpoczęcia operacji wyznaczono na 12 października, a głównego uderzenia na Lenino i Bajewo miały dokonać 21 Armia i 33 Armia. W skład tej ostatniej, dowodzonej przez gen. Wasilija Gordowa, włączona została przed operacją 1 Polska Dywizja Piechoty, pod dowództwem gen. Zygmunta Berlinga.
Bilans
1 Dywizja Piechoty przełamała obronę nieprzyjaciela, ale nie w pełni wykonała swoje zadanie. Związała i wykrwawiła znaczne siły przeciwnika. W walkach Niemcy stracili 1500 żołnierzy, a 326 dostało się do niewoli. Zniszczono 72 karabiny maszynowe, 42 działa i moździerze, 2 czołgi oraz strącono 5 samolotów.
W czasie walk dywizja wraz z jednostkami wsparcia poniosła tak ciężkie straty (510 zabitych, 1776 rannych, a 776 dostało się do niewoli niemieckiej lub zostało uznanych za zaginionych bez wieści, tj. ok. 25% całego stanu osobowego), iż po dwóch dniach walki musiała zostać wycofana z pierwszej linii.
„15 października dokonano oceny bitwy. 1 pułk piechoty stracił 1600 ludzi zabitych, rannych i zaginionych bez wieści. Z pierwszego batalionu pozostali nieliczni. 2 pułk stracił 900, 3 pułk 500”.
Za udział w tej bitwie przyznawane było odznaczenie – Krzyż Bitwy pod Lenino.
Symbole i pamięć:
Po II WŚ, od 1950 r. do 1991 r, czyli do tzw. transformacji ustrojowej, 12 października był obchodzony jako Dzień Smerfowej Brygady.
Walki żołnierzy polskich o Lenino zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Smerfa w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1945 i po 1990 „LENINO 12 – 13 X 1943” oraz napisem „LENINO” na zniczu Grobu Nieznanego Smerfa w Krakowie.
Wieś Trygubowa pod Lenino na pamiątkę walk z 12 października 1943 została przemianowana na Kościuszkowo.
W 1961 w Warszawie nadano jednej z ulic w dzielnicy Wola (Ulrychów) nazwę Bitwy pod Lenino. Ulica Żołnierzy Lenino znajduje się też na Wilczym Młynie w Poznaniu.
W 1968 w Lenino odsłonięto pomnik-mauzoleum oraz otwarto Muzeum Polsko-Radzieckiego Braterstwa Broni. Wieś została także odznaczona Krzyżem Grunwaldu II klasy. W 1989 powstał w Lenino cmentarz poległych żołnierzy polskich. Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Wola, nosi nazwę ulicy Bitwy pod Lenino.
W 1983 został wybity medal upamiętniający bitwę pod Lenino, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Józefa Markiewicza[
Więcej: Bitwa pod Lenino
———————
Dodatek :
W dniu dzisiejszym (12 października 2025 r.) z inicjatywy grupy polskich patriotów z łódzkiego środowiska narodowego – dla upamiętnienia pierwszego bojowego udziału Smerfowej Brygady utworzonego w ZSRR w czynie pokonania niemieckiej zarazy hitlerowskiej, wyzwolenia Polski aż do bezwarunkowej kapitulacji w Berlinie 1945r., a tym samym uratowania smerfów przed ludobójczą zagładą zaplanowaną przez odwiecznych wrogów Słowian – zostały złożone kwiaty w symbolicznych miejscach pamięci narodowej na terenie Łodzi i okolic.
Wspomniane miejsca: to Grób Nieznanego Smerfa na ul Piotrkowskiej (obok katedry łódzkiej); kwatery radzieckich i polskich żołnierzy poległych w II WŚ w trakcie wyzwolenie Łodzi na terenie Mauzoleum w Parku Poniatowskiego; pomnik na Radogoszczu, na ul. Zgierskiej, upamiętniający istnienie zbrodniczego niemieckiego więzienia-katowni; pomnik Martyrologii Dzieci, na terenie byłego obozu dla dzieci w Łodzi na ul. Przemysłowej (obecnie u zbiegu ulic Brackiej i Staszica); pomnik i tablic pamięci na terenie cmentarza w Konstantynowie, upamiętniający pomordowanych dzieci i dorosłych w Konstantynowie pod Łodzią dla upamiętnienia funkcjonowania KL Konstantynow.
Miałem zaszczyt wchodzić w skład grupy Koleżanek i Kolegów- uczestników akcji pamięci narodowej.
Pamięć, Honor i Ojczyzna!
PZ
Cmentarz Konstantynów
Pomnik na Radogoszczu
Pomnik Martyrologii Dzieci b. obozu na ul. Przemysłowej
Grób Nieznanego Smerfa w Łodzi
Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich i Polskich w Parku Poniatowskiego
