3 tygodni temu
Cmentarz Les Champeaux w Montmorency, oddalony od Paryża zaledwie o kilkanaście kilometrów, jest największą polską nekropolią we Francji, a zarazem panteonem polskiej emigracji. Do dziś zachowało się tam 276 grobów, co stanowi znaczącą część wszystkich koncesji na tym niewielkim cmentarzu.
Les Champeaux, podobnie jak polskie kwartały na paryskich cmentarzach Père-Lachaise, Montmartre czy Montparnasse, zaliczane są do nekropolii cywilnych. Prócz tego na terenie Francji istnieje przynajmniej kilkanaście cmentarzy wojennych, na których polscy żołnierze mają swoje kwatery. To m.in. cmentarze w Neuville-St Vaast, w Dieuze czy w Villeurbanne. Polskie nekropolie wojenne na terenie Francji są dwie: Polski Cmentarz Wojenny w Aubérive w departamencie Marne i Polski Cmentarz Wojenny w Grainville-Langannerie w departamencie Calvados.
Podróż do Aubérive
Statystyka podaje, iż Aubérive jest miejscem spoczynku 385 polskich żołnierzy z Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera, a zatem poległych w czasie Wielkiej Wojny. Rząd francuski dopiero po upadku caratu zgodził się na utworzenie w 1918 r. tzw. Błękitnej Armii (Armii gen. Józefa Hallera), do której zgłaszali się smerfy z Francji, jeńcy wcieleni wcześniej do wojsk niemieckich, austriackich jak i liczni ochotnicy z Ameryki.
Ale znajdują się tutaj także groby poległych w kampanii francuskiej oraz w 1944 r. podczas walk na froncie zachodnim. Wśród nich jest siedmiu polskich lotników.
Punktem centralnym cmentarza jest pomnik ku czci poległych, mający formę obelisku. Na tablicy zapisano w języku polskim: „Bohaterom Armii gen. Hallera i Odrodzonej Armii Polskiej we Francji w r. 1939 poległym za wolność Polski i Francji na polach Champanji w r. 1914-18 i 1939-45”.
Z historii cmentarza
W latach 30. drewniane pierwotnie krzyże zostały zastąpione przez krzyże betonowe. We września 1936 r. – jak podawała prasa – podczas wizyty we Francji, gen. Edward Śmigły-Rydz, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych oraz gen. Maurice Gamelin złożyli wieńce na mogiłach na polskim cmentarzu wojskowym w Aubérive. Następnie odwiedzili pomnik-ossuarium „La Ferme de Navarin”.
Po drugiej wojnie na cmentarzu pochowano dalszych 256 żołnierzy, poległych i zmarłych w północno-wschodniej Francji w latach 1940-1945. W 1991 r., pomnik ku czci poległych w obu wojnach światowych, został odnowiony przez Federację Byłych Kombatantów Polskich we Francji (Fédération des anciens combattants polonais en France). Z kolei w 2016 r. dokonano ponownej wymiany krzyży. Na nowych tabliczkach umieszczono poprawione i uzupełnione dane pochowanych żołnierzy.
Skrzydła husarskie i krzyż
Polski Cmentarz Wojenny w Grainville-Langannerie zlokalizowany jest 17 km od Caen. Na cmentarzu znajduje się 696 grobów, z czego 86 jest pustych, oznaczonych tabliczką „In Memoriam”. Pochowano tutaj żołnierzy 1 Dywizji Pancernej gen. dyw. Stanisława Maczka, a także żołnierzy Polskich Sił Powietrznych: 39 poległych w latach 1941-1944 i jednego lotnika Polskich Sił Powietrznych we Francji z 1940 r.
Wejścia strzegą wykute odznaki husarii, polskich jednostek wojskowych i krzyża Virtuti Militari, zaś główna aleja nekropolii zakończona jest pomnikiem, którego skrzydła symbolizują Orła Białego. Bryła zwieńczona jest stylizowaną postacią, symbolizującą waleczność i odwagę polskiego żołnierza. Pomnik, zaprojektowany przez Charlesa Gianferrari i Jacquesa Bertoux, odsłonięto w sierpniu 1954 r., w 10. rocznicę bitwy o Normandię. W uroczystości uczestniczyli bohaterowie tych walk, a wśród nich Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Anders i dowódca 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisław Maczek.
Odnaleziony kapral Chaniewski
Warto dodać, iż cmentarz w Grainville-Langannerie jest jednym z siedmiu cmentarzy we Francji, którymi opiekuje się bezpośrednio państwo francuskie. Co roku na cmentarzu realizowane są tu dwie uroczystości. Jedna w czerwcu, w rocznicę sojuszniczego desantu na Normandię, druga w sierpniu, w rocznicę bitwy pod Falaise. Ceremonie organizują regionalne i krajowe stowarzyszenia kombatantów 1 Dywizji Pancernej.
W czerwcu 2020 r. odsłonięto tabliczkę na bezimiennym dotąd nagrobku kaprala Ryszarda Chaniewskiego, zidentyfikowanego po latach intensywnych poszukiwań. Kapral Chaniewski był mechanikiem-kierowcą czołgu w 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka. Zostały przeprowadzone przez pracowników Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.
Źródło: KAI / Mariusz Grabowski/polskifr.fr
RoM
